De historische archieven van de Vrije Universiteit Amsterdam zijn opgenomen in het Nederlands Memory of the World Register van Unesco. Het gaat om archiefmateriaal uit de periode 1879 tot 1972, dat volgens Unesco van uitzonderlijke waarde is voor het collectieve geheugen van Nederland.
De Vrije Universiteit werd in 1880 opgericht door onder meer Abraham Kuyper, als een onafhankelijke protestants-christelijke instelling. De universiteit wilde ‘vrij’ of ‘soeverein’ zijn, wat voor de oprichters met name inhield dat de instelling niet gehinderd zou worden door bemoeienis van de overheid of de Nederlandse Hervormde kerk, die in deze tijd nog veel invloed had op de theologie-opleidingen aan andere universiteiten.
Gedurende de twintigste eeuw groeide de VU uit tot een volwaardige universiteit met een breder academisch profiel. Ab Flipse, universiteitshistoricus van de VU:
De ramen gingen open, er was ruimte voor diversiteit in geloof en opvattingen. En maatschappelijke betrokkenheid werd een belangrijk thema.
De archieven van de instelling bevatten onder meer notulen van vergaderingen, beleidsstukken, bouwtekeningen en foto’s, die samen inzicht geven in de ontwikkeling van de universiteit. Ook belangrijke maatschappelijke gebeurtenissen zijn erin terug te vinden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloot de universiteit zich bijvoorbeeld te verzetten tegen de bezetter door haar deuren te sluiten, nadat studenten een loyaliteitsverklaring moesten ondertekenen.
Een bijzonder onderdeel van het archief is de toekenning van een eredoctoraat aan dominee en burgerrechtenactivist Martin Luther King in 1965. De toespraak die King een dag later gaf aan het studentencorps is bewaard op een langspeelplaat.
Rector magnificus van de VU, Jeroen Geurts, is blij met de Unesco-erkenning:
Onze archieven laten zien hoe de Vrije Universiteit Amsterdam zich ontwikkelde van een centrum van protestants denken tot een plek waar wereldburgerschap, diversiteit en sociale rechtvaardigheid centraal is komen te staan. De Unesco-erkenning onderstreept hoe actueel en relevant die geschiedenis vandaag de dag nog is.
Het Unesco Memory of the World-programma heeft als doel om waardevol documentair erfgoed te beschermen tegen verval, verwaarlozing of vernietiging.
De oorlogsplaquette van de Vrije Universiteit Amsterdam
