Antieke zuilen uit de Griekse oudheid

De Griekse bouwkunst ontwikkelde zich rond 750-500 v.Chr. en staat bekend om haar indrukwekkende tempels met zuilen. Ze kent drie soorten bouwstijlen: de Dorische, Ionische en Korinthische stijl. Een kort overzicht van de bouworden, zogenoemde kenmerken en voorbeelden.

Een belangrijk onderdeel van de tempel vormt de zuil, omdat deze de verschillende stijlen het beste laten zien. De zogenoemde pilaar bestaat meestal uit een basis (voetstuk), een lange verticale schacht (middenstuk) en kapiteel (bovenstuk). Bij het bovenste stuk zijn de stijlkenmerken het duidelijkst te onderscheiden.

Dorische orde

De Dorische bouwstijl ontstond waarschijnlijk rond de zevende eeuw v.Chr. in Griekenland. Zuilen in deze stijl hebben relatief weinig versieringen. Door de gladde horizontale stroken op het kapiteel en de brede bouwvorm ziet de kolom er massief uit. De zuil staat op de vloer, een basisstuk ontbreekt. Op de schacht zijn verticale strepen (cannelures) aangebracht. Alleen het fries, de tweede rand boven de pilaar, heeft versieringen zoals trigliefen en metopen. Dit zijn drie verticale strepen en vierkante panelen met daarop soms een voorstelling afgebeeld.

In de klassieke Romeinse stad Paestum, in het zuiden van het huidige Italië, is een bekend voorbeeld te vinden van een gebouw in Dorische stijl. Het gaat om een tempel gewijd aan de Griekse godin Hera die dateert uit omstreeks 550 v.Chr. Een ander prominent Dorisch bouwwerk uit dezelfde tijd is het Parthenon in Athene (zie afbeelding bovenaan dit artikel).

Ionische orde

Halverwege de zesde eeuw v.Chr. ontstond in Klein-Azië de Ionische bouwstijl. Deze werd ook in Griekenland toegepast. De elegante zuil kreeg in deze stijl wel een voetstuk en een decoratief kapiteel. De zijkanten van dit bovenstuk vormen naar beneden hangende krullen, ook wel voluten genoemd. Op het fries is ook reliëfwerk aangebracht, maar de trigliefen ontbreken. Door een lange en smalle schacht oogt de pilaar hoog en monumentaal.

Een voorbeeld van deze bouwstijl is de kleine Nikétempel van Athene, de godin van de overwinning, die dateert uit circa 420 v.Chr. De zuilen van de Apollotempel in Didyma, in het huidige Turkije, zijn eveneens typerend voor de Ionische stijl.

Korinthische orde

De Korinthische bouwstijl dateert uit eind vijfde eeuw v.Chr. en is de ‘jongste’ van de drie stijlen. Deze ontstond weliswaar in Griekenland, maar werd vooral veel gebruikt bij de Romeinen. Kenmerkend zijn de weelderige versieringen zoals de acanthusbladeren op het kapiteel.

De tempel van de Olympische god Zeus in Athene bevat zuilen in Korinthische stijl. Het bouwwerk werd tijdens de Romeinse overheersing tussen 117-138 n.Chr. voltooid. Een ander bekend voorbeeld is het Pantheon in Rome.

De Griekse bouwkunst is veelal door de Romeinen overgenomen en heeft veel latere kunststromingen geïnspireerd. Zoals de renaissance, het classicisme en neoclassicisme waarbij men teruggreep op de klassieke tijd. Vandaag de dag kunnen we in Nederland bijvoorbeeld op de voorgevel van het classicistische Trippenhuis in Amsterdam Korinthische zuilen terugzien.

~ Linda van der Ziel

Video over de klassieke zuilen:

Bronnen