Redactie
Het Fries Museum in Leeuwarden heeft een vroeg schilderij van Piet Mondriaan aangekocht. Het gaat om een portret van het Friese echtpaar Egbert Roels Kuipers en Jantje Tjeerds Wiegersma. Mondriaan schilderde het portret in 1901, jaren voor hij zijn kenmerkende abstracte stijl in rood, geel en blauw ontwikkelde.
Eind negentiende eeuw studeerde Piet Mondriaan aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, met steun van de secretaris van koningin-regentes Emma. Hier leerde hij portretten en genreschilderijen te maken. Toen de studiebeurs ophield, moest Mondriaan rondkomen van tekeningen die hij voor wetenschappelijke uitgaven maakte, portretten en landschappen. Lange tijd was er weinig bekend over de kiem van Mondriaans kunstenaarschap, mede omdat de schilder zijn ontwikkeling pas vanaf 1908 nauwkeurig beschreef en documenteerde. Het aangekochte portret stamt uit de jaren vlak na Mondriaans studietijd.
Friese identiteit
Het dubbelportret toont het echtpaar Egbert Roels Kuipers (1828-1892) en Jantje Tjeerds Wiegersma (1828-1914). In 1882 verhuisde dit echtpaar vanwege de landbouwcrisis in Friesland met hun kinderen naar Amsterdam. Het portret werd waarschijnlijk gemaakt in opdracht van een van de zonen van het echtpaar, naar aanleiding van zijn eigen trouwdag. Vader Egbert Kuipers was toen al geruime tijd overleden. Op het schilderij draagt hij een bolhoed en een buitenjas: een tenue voor buiten, terwijl zijn vrouw in haar zwart zijden jak zit, bedoeld voor binnenskamers. Ze heeft geen rouwsnoer meer om, maar draagt wel zwart en een kanten muts zonder patroon als teken van rouw.
De Friese kap toont volgens het museum aan dat Jantje Tjeerds Wiegersma nog altijd vasthield aan haar Friese identiteit, hoewel ze al bijna twintig jaar in Amsterdam woonde. Mondriaan werkte voor dit halve post mortem-portret op basis van een foto van Egbert Kuipers. Of Mondriaan Jantje Wiegersma in levende lijve schilderde of een recente foto bij de hand had, is niet duidelijk.
Tentoonstelling
Het schilderij is vanaf 22 oktober 2022 in Leeuwarden te zien, in de tentoonstelling Herenigd door Mondriaan. Naast het schilderij wordt onder meer een Fries kostuum met oorijzer getoond, vergelijkbaar met dat van Jantje Tjeerds Wiegersma. Verder zijn foto’s en tekeningen van mensen in Fries kostuum rond 1910 te zien, naast een tekening van kunstenaar Ids Wiersma waarop hij zijn mem (moeder) afbeeldde met floddermuts en oorijzer.
