Afgietsel van het werk 'Wenende vrouwen' van Pieter Braecke, zoals te zien in Nieuwpoort (CC BY-SA 4.0 - Frans90245 - wiki)
Met Pieter Braecke heeft Nieuwpoort één van belangrijkste beeldhouwers uit de Belgische kunstgeschiedenis voortgebracht. Zijn artistieke loopbaan leidde hem uiteindelijk weg van zijn geboortestad, naar roem in de belangrijkste kunstcentra van die tijd. Ondanks zijn succes in eigen land en daarbuiten verbrak hij de link met Nieuwpoort nooit helemaal. En de Nieuwpoortenaren van hun kant zijn deze opmerkelijke stadsgenoot en zijn kunstzinnige nalatenschap nooit uit het oog verloren.
Van jongs af aan is Braecke geboeid door beeldende kunst. Vanaf zijn achtste volgt hij onderwijs bij de plaatselijke Academie waar hij zijn eerste stappen in het kunstenaarsbestaan zet. Nauwelijks acht jaar later, na het voltooien van zijn middelbare studies, ambieert hij een carrière als beeldhouwer en komt zo in het Brugse atelier van Hendrik Pickery terecht. Hij diept er zijn artistieke kunnen verder uit. Later trekt hij naar Leuven en Brussel.
In 1882 neemt Braecke deel aan de Grote Prijs van Rome, een concours voor beeldhouwers. Hij dingt mee naar de overwinning met het bas-reliëf De afgezanten van den Senaat voor Cinna, maar eindigt uiteindelijk op een tweede plaats. Het werk hangt tot de Eerste Wereldoorlog in het Stadhuis van Nieuwpoort en wordt tijdens de beschietingen geëvacueerd uit de puinen van het gebouw. Het uiteindelijke lot van het werk is onbekend.
In 1903 treedt Braecke in het huwelijk met de Italiaanse Elodea Romeo. Het koppel vestigt zich uiteindelijk in Nossegem, waar Braecke een eigen atelier heeft. De kunstenaar wordt een gevestigde naam en mag namen als Victor Horta, Constantin Meunier, Guillaume Charlier en Henri Van Cutsem tot zijn vrienden rekenen.
Na de vernietiging van Nieuwpoort tijdens de Groote Oorlog, schenkt hij zijn geboortestad twee beeldbepalende monumenten die een ode vormen aan de militaire en burgerlijke slachtoffers van 1914-1918. Zijn naoorlogs kunstengagement zorgt ook voor de creatie van gedenktekens in andere steden.
Braecke overlijdt op 80-jarige leeftijd op 10 november 1938 in Nossegem. Na zijn dood draagt zijn weduwe een aanzienlijk deel van zijn gipsen over aan Nieuwpoort.
Weetjes over Pieter Braecke
Pieter Braecke komt ter wereld in café Het Stadhuis, op de hoek van de Oostendestraat en Langestraat in Nieuwpoort. Dit etablissement bevindt zich naast het vooroorlogse Stadhuis. Vandaag staat op de plek van dat verdwenen Stadhuis het Vredegerecht. Toeval wil dat Braecke na de Eerste Wereldoorlog voor de gevelnis van het Vredegerecht een Madonna met kind vervaardigde. Een iconisch werk op luttele meters van zijn geboorteplek.Vredegerecht in Nieuwpoort met een replica uit 1988 van Braecke’s mariabeeld met kind uit 1928 (CC BY-SA 4.0 – Frans90245 – wiki)
Op 29 september 1928 werd op de eerste verdieping van het Stadhuis het Museum Pierre Braecke geopend. Bezoekers konden er zich vergapen aan tal van gipsmodellen van Braecke. In 1938 werd het museum nog uitgebreid naar de bovenzaal van de Stadshalle. Bij de Duitse inname van de stad op 28 mei 1940 werd de Stadshalle zwaar getroffen. Een deel van de Braecke-collectie ging hierbij verloren. Na de Tweede Wereldoorlog werd het museum ingericht in het Cultuurhuis in de Hoogstraat. Midden jaren zeventig van de vorige eeuw werd het opgedoekt en kwam de collectie in het Stadsarchief terecht.
Je kunt het werk van Pieter Braecke terugvinden op één van de bekendste bouwwerken van België: de triomfboog in het Brusselse Jubelpark. Hij is de maker van twee vrouwenfiguren die Wetenschap en Industrie voorstellen.
Het IJzergedenkteken aan sluizencomplex De Ganzepoot, ingehuldigd op 26 oktober 1930, ontwierp Pieter Braecke samen met Victor Horta. De vrouwenfiguur met kapmantel bovenop het monument schermt de Belgische kroon af van de vijand. In de volksmond kreeg ze de bijnaam Victorine. Het IJzergedenkteken was voor de inhuldiging van het koning Albert I monument in 1938 hét brandpunt in de herdenking rond de Groote Oorlog.
Pieter Braecke in de Nieuwpoortse Onze-Lieve-Vrouwekerk
In het Stadsarchief wordt een rijke collectie aan beelden van Pieter Braecke bewaard. Vaak betreft het voorstudies in gips voor kunstwerken die later in steen werden uitgevoerd. Een aantal van die gipsen werd in 2023 in bruikleen gegeven aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Nieuwpoort-Stad waar ze deel uitmaken van een permanente expositie in het gebedsgebouw. Het gaat hoofdzakelijk om items die religieuze taferelen uitbeelden.
Eén van deze topstukken is het gipsmodel voor het bas-reliëf Wenende vrouwen aan de voet van het kruis, vervaardigd omstreeks 1899. Een afgietsel van dit werk hangt in de Pieter Braeckelaan, aan de zijgevel van het hoekhuis met de Willem De Roolaan. Ook Braecke’s beeldengroep Treurende vissersvrouwen en een schaalmodel voor een boogveld huizen in de Onze-Lieve-Vrouwekerk.
Pronkstuk is de ruim anderhalve meter hoge, in hol gegoten beton Madonna met kind. Braecke vervaardigde dit werk in 1928 voor de nis boven het portaal van het Vredegerecht. Dit origineel stuk werd in 1988 uit de nis gehaald en vervangen door een kopie.
Naast dit imposante werk prijkt de Piëta, een kleinere creatie in terracotta. Dit tafereel toont Maria die het lichaam van Christus vasthoudt na de kruisafneming. Aan zijn voeten ligt de doornenkroon die van zijn hoofd is gevallen.
Onder de noemer Verstilde Stad pakt Nieuwpoort uit met een nieuwe tijdelijke expo in bezoekerscentrum Westfront. Rode draad is verstilling in tijden van conflict of rampspoed. Er wordt gefocust op de vraag hoe kunstenaars deze verstilde emotie in woord, muziek en beeld vangen. De expositie werd vormgegeven door Mieke Dobbels die in 2022 aan de slag ging als curator van Westfront. Verstilde Stad loopt tot en met zondag 1 oktober 2023. Het volledige programma is te vinden op www.verstildestad.be.
De tentoonstelling heeft veel aandacht voor Pieter Braecke. Exact 165 jaar nadat hij in Nieuwpoort het levenslicht zag, plaatst Stad Nieuwpoort de gerenommeerde beeldhouwer zo prominent in de kijker.
Tijdens Verstilde Stad voert Braecke een artistieke dialoog met hedendaagse kunstenaars. Berlinde De Bruyckere imponeert met Embalmed – Twins, een monumentale installatie die is opgebouwd rond twee gevallen bomen. Hiermee heeft Westfront een primeur beet, aangezien het werk voor het eerst in België te zien is. In zijn film Staging Silence (3) laat Hans Op de Beeck twee paar handen beslissen over leven en dood, groei en bloei of verval. Fotografe Nele Van Canneyt en muzikant Wannes Cappelle creëren als artists in residence nieuw werk rond verstilling.
Tom Bellefroid
