Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een beeldhouwwerk van Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) in permanent bruikleen gekregen van een particulier. Het gaat om het terracotta studiemodel van de Triton, een mythisch zeewezen, dat de Italiaanse barokkunstenaar in 1653 maakte voor de Fontana del Moro op Piazza Navona in Rome. Het is het enige werk van Bernini in Nederland.
Het beeld werd in opdracht van paus Innocentius X vervaardigd en fungeerde als ontwerp voor het definitieve marmeren beeld. Dat beeld, uitgevoerd door Bernini’s assistent Giovanni Antonio Mari, werd al snel bekend als “il Moro” vanwege de vermeend Afrikaanse gelaatstrekken.
Het studiemodel, 72 centimeter hoog, beeldt de kracht van de Triton uit. Opvallend is onder meer de draaiing van het lichaam en de…
…voorwaartse beweging – varend op de schelp – in de richting van de grotere Fontana dei quattro fiumi, voortgestuwd door een imaginaire wind die de lokken en de baard van het zeewezen doet opwaaien.
Volgens het Rijksmuseum toont het beeld ook de invloed van Bernini op de barokke beeldhouwkunst, een invloed die ook Nederlandse kunstenaars inspireerde. Zo studeerden beeldhouwers als Artus Quellinus Bernini’s werk, waarna zij een belangrijke rol speelden in de decoratie van het stadhuis van Amsterdam, het huidige Koninklijk Paleis. Museumdirecteur Taco Dibbets preekt van “een historische aanwinst”.
Studiemodel
Naast het model in het Rijksmuseum bestaat er nog een tweede terracotta versie, bewaard in het Kimbell Art Museum in Fort Worth, Texas. Dit exemplaar is wat verfijnder afgewerkt en was waarschijnlijk een geschenk aan de paus na de voltooiing van de fontein.
Het model dat sinds deze week in Amsterdam is te zien, was een studiemodel dat ten grondslag ligt aan het definitieve beeld. Waarschijnlijk kan het worden geïdentificeerd als het *modello fatto da me* (model gemaakt door mijzelf) dat in Bernini’s rekening voor de fontein in 1655 wordt vermeld.
Bernini
Gian Lorenzo Bernini wordt beschouwd als de belangrijkste beeldhouwer van de Italiaanse barok. Zijn oeuvre omvat meesterwerken zoals Apollo en Daphne (Galleria Borghese, Rome) en De extase van de heilige Theresia (Santa Maria della Vittoria, Rome). Hij ontwierp ook het Sint-Pietersplein, het bronzen baldakijn in de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan en de Vierstromenfontein op Piazza Navona.
