Dark
Light

Een snaphaan – Een munt en een vuursteengeweer

Auteur:
1 minuut leestijd
Hertogdom Gelre, zilveren Snaphaanschelling, geslagen te Nijmegen 1516-1527 op naam van Hertog Karel van Gelre.
Hertogdom Gelre, zilveren Snaphaanschelling, geslagen te Nijmegen 1516-1527 op naam van Hertog Karel van Gelre. (CC BY-SA 4.0 - Astropiet - wiki)

Een snaphaan is, naast een familienaam, de naam van een oude Nederlandse munt én een vuursteengeweer.

Munt

In de zestiende eeuw kwam in de Nederlanden een zilveren munt in omloop die bekend stond als de snaphaan. Op de voorzijde van deze munten was een ridder in toernooiharnas te zien. Mogelijk ging het om Karel van Egmond, de hertog van Gelre. Lang niet iedereen herkende in de afbeelding echter een ridder. De eerste grote zilveren munt (34 mm) die in ons land in omloop werd gebracht, kwam in de volksmond bekend te staan als een ‘Snaphaan’ (of Snaphaan Schelling), een benaming voor een struikrover te paard. De achterzijde van de munt toonde een wapen op een kruis.

Een kwart snaphaan noemde men een zilveren peerdeke.

Zestiende-eeuwse tekening van een snaphaan
Zestiende-eeuwse tekening van een snaphaan (CC0 – Rijksmuseum)

Wapen

De snaphaan is verder bekend als een historisch geweer dat afgeschoten werd met een haan met vuursteen. Dit wapen kwam in de tweede helft van de zeventiende eeuw in omloop en behoorde hierna lange tijd, tot zeker halverwege de negentiende eeuw, tot de standaarduitrusting van infanteristen. Het wapen stond ook wel bekend als vuursteengeweer of vuursteenmusket.

Werking van een snaphaanslot
Werking van een snaphaanslot (CC BY-SA 3.0 – Trulock – wiki)
Het wapen werkte met een zogeheten snaphaanslot. Dit ontstekingsmechanisme werd geactiveerd doordat een stuk vuursteen langs een stuk ruw ijzer schraapte. Hierbij ontstond een kleine vonkenregen die in het kruit sloeg waardoor het schot afging. In vergelijking met voorgaande vuurwapens werd de laadtijd door dit nieuwe mechanisme sterk verkort.

Bronnen

-Munt en Penning – Claire van den Hoek – Algemeen Dagblad, 21-09-1991, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003101018:mpeg21:a00335
-https://www.collectiegelderland.nl/streekmuseumtiel/object/483f5597-7c02-b163-fcaf-87807d1a75a7
-https://wiki.muntenenpapiergeld.nl/index.php?title=Snaphaan
-https://nl.unionpedia.org/i/Snaphaan_(wapen)
-https://etymologiebank.nl/trefwoord/snaphaan
-https://nl.wikipedia.org/wiki/Snaphaanslot
×