Elisabeth en de Vloed – De ramp van 1421 in beeld

Het Dordrechts Museum herdenkt dit jaar de Sint-Elisabethsvloed uit 1421 met een tentoonstelling waarin de vier Elisabethspanelen uit het Rijksmuseum centraal staan. Deze panelen uit de late vijftiende eeuw tonen de overstroming en het leven van de heilige Elisabeth van Thüringen, naamgeefster van de ramp. Speciaal voor deze gelegenheid is een animatie ontwikkeld die de bezoeker meeneemt in de verhalen van Elisabeth en de vloed zoals die zijn verbeeld op de schilderijen.

In de nacht van 18 op 19 november 1421 verwoestte de Sint-Elisabethsvloed de dijken rondom Dordrecht. Een groot gebied kwam onder water te staan. Dorpen werden onbewoonbaar en duizenden mensen sloegen op de vlucht.

De overstroming markeert het ontstaan van de Biesbosch en had grote invloed op de economische positie van Dordrecht. Ook in 1404 en 1424 vonden stormvloeden plaats die dezelfde naam kregen. Als gevolg van deze drie rampen kwam het vruchtbare achterland van de belangrijke handelsstad permanent onder water te staan en verloor Dordrecht een deel van haar strategische handelspositie.

Elisabethspanelen

De vijftiende-eeuwse ramp werd al vroeg een onderwerp in de kunst. In de jaren 1490-1495 schilderde een anonieme kunstenaar een altaarstuk voor de Grote Kerk in Dordrecht. De buitenzijde van de luiken toont de overstroming. De binnenzijde laat het leven van de heilige Elisabeth van Thüringen (1207-1231) zien. Het middenpaneel is verloren gegaan.

In de tentoonstelling Elisabeth en de Vloed zijn de Elisabethspanelen voor het eerst in lange tijd weer samen te zien in het Dordrechts Museum. Twee van de vier panelen zijn normaliter te zien in de vaste opstelling van het Rijksmuseum en verlaten het museum zelden.

Heilige Elisabeth

De heilige Elisabeth van Thüringen (of van Hongarije) was een bekende heilige in middeleeuws Europa en wordt beschouwd als het toonbeeld van liefdadigheid en barmhartigheid. Elisabeth trouwde met Lodewijk van Thüringen en ontfermde zich over de armen, zieken, kinderen en weduwen. Na de dood van Lodewijk ging Elisabeth het klooster in. Op 24-jarige leeftijd overleed ze, omdat ze zichzelf verwaarloosde. Als heilige was Elisabeth lange tijd zeer populair. Overal in Europa ontstonden zieken- en armenhuizen met haar naam. Toen in 1404, 1421 en 1424 grote overstromingen plaatsvonden rond haar naamdag, werden deze naar haar vernoemd.

Bij de tentoonstelling in het Dordrechts Museum verschijnt de publicatie De grote en vreeselike vloed onder redactie van Hanneke van Asperen, Marianne Eekhout en Lotte Jensen.

Ook interessant: De Sint-Elisabethsvloed van 1421
Boek: De grote en vreeselike vloed