Karel VI de Waanzinnige, een gestoorde ‘glazen’ koning uit de Middeleeuwen

De Franse koning Karel VI (1368-1422) is de geschiedenisboeken ingegaan als Karel de Waanzinnige (Charles le Fou). Deze vorst van Frankrijk draaide op een gegeven moment zo door, dat hij dacht dat hij van glas was. De geestelijke gestoordheid van Karel de Waanzinnige, de symptomen duiden op schizofrenie, was een van de factoren die Engeland de winst in de Honderdjarige Oorlog (1337-1543) opleverde.

De jonge jaren van Karel

Karel kwam ter wereld in Parijs, op 3 december 1368. Hij was een zoon van Karel V de Wijze (1338-1380) uit het huis Valois en diens vrouw Johanna van Bourbon (1338-1378), die op 8 april 1350 getrouwd waren en in totaal acht kinderen zouden krijgen.

Karel wordt koning van Frankrijk

Karel VI werd in september 1380 koning van Frankrijk, direct na het overlijden van zijn vader. Karel werd bijgestaan door een regentschap waarin meerdere ooms van hem zaten. Feitelijk bestuurde dat regentschap het land. Het regentschap sloeg diverse opstanden tegen de monarchie neer, wat de populariteit van het Franse vorstenhuis niet ten goede kwam.

In 3 november 1388, op zijn negentiende, besloot Karel VI dat het tijd was om zelf de macht uit te voeren. Hij liet het regentschap van zijn ooms ontbinden. In plaats van dit regentschap, koos Karel voor het advies van een aantal marmousets, ofwel: de vroegere adviseurs van zijn vader. In de begintijd regeerde Karel VI als een goed vorst. Zo sloot hij in 1389, tijdens de Honderdjarige Oorlog, vrede met Engeland tijdens de wapenstilstand van Leulinghem. Verder verlaagde hij de belastingen.

De eerste verschijnselen van ziekte

In 1392 begon de koning ziek te worden en vreemd gedrag te vertonen. Lichamelijk en geestelijk ging het niet goed met de Franse vorst. Zo vielen zijn haar en nagels uit en kreeg hij plotselinge woedeaanvallen. Zo doodde hij dat jaar in een vlaag van verstandsverbijstering vier van zijn eigen ridders. Een dag later kwam de spijt, maar toen was het te laat. Ook brak er een machtsstrijd uit met zijn broer, hertog Lodewijk I van Orléans (1372-1407). Deze broer had naast de nodige machtsambities ook regelmatig seksuele avontuurtje met de vrouw van Karel VI, Isabella van Beieren (1371-1435).

Als echt startschot van Karels waanzin kan het beruchte ‘Bal des Ardents‘ (‘Het bal van de brandenden’) genoemd worden, dat op 28 januari 1393 in een van de koninklijke residenties in Parijs werd gehouden. De aanleiding voor het feest was de trouwerij van een van de hofdames. De koning besloot met vijf van zijn vrienden een theatershow weg te geven. Ze verkleedden zich als wildemannen. Ze deden rare pakken aan, smeerden zich met pek in en ketenden zich aan elkaar vast.

Tijdens het optreden kwam Karels jongere broer Lodewijk, die flink gedronken had, de feestzaal binnen met een fakkel. Hij wilde wel eens zien wie de dansers waren en kwam te dicht met het vuur bij een van de dansers. Vier dansers – koning Karel kon gered worden door zijn tante – stonden in lichterlaaie en stierven aan de gevolgen van hun brandwonden. Een ooggetuige, een monnik, schreef over het dramatische schouwspel (de dansers bleven zo’n half uur branden) later het volgende:

“Vier mannen verbrandden levend, hun vlammende genitaliën vielen op de vloer, gevolgd door een stroom bloed.”

Het hek is van de dam

Koning Karel VI draaide door de dramatische gebeurtenis helemaal door. Enkele dagen later werd zijn broertje hertog Lodewijk I van Orléans regent. Lodewijk was jong waardoor hun ooms, de hertog van Berry en Filips de Stoute van Bourgondië, feitelijk de macht in hadden kregen. De politieke situatie in Frankrijk was absurd: feitelijk had het land, zo schreef een chroniqueur, nu drie koningen.

Karel VI werd hierna steeds gekker. Zo dacht hij dat hij van glas gemaakt was en mocht er daarom niemand in zijn buurt komen. Ook was hij ervan overtuigd dat hij Georges was en geen vrouw en kinderen had. Maar dat klopte niet. Hij had inmiddels vijf kinderen (in totaal zou hij twaalf kinderen verwekken, van wie één bij een maîtresse) en was nog steeds, zij het erg ongelukkig, getrouwd met Isabella van Beieren.

Een chirurgijn probeerde nog wel om door middel van het boren van gaten in Karels schedel hem te genezen, maar dat had geen effect.

Het grootste gevolg van Karels gestoordheid was de onbestuurbaarheid van Frankrijk door een voortdurende machtsstrijd. Mede hierdoor verzwakte Frankrijk gedurende de Honderdjarige Oorlog. Zo moest Karel VI kort voor zijn overlijden in 1422 toestaan dat de minderjarige Engelse vorst Hendrik V (1421-1471) bezit nam van de Franse troon.

De ‘koning van glas’ overleed op 24 oktober 1422 te Parijs, in de leeftijd van 53 jaar.
 

Boek: De waanzinnige veertiende eeuw – Barbara Tuchmann

Bronnen ▼