Maand van de geschiedenis
Dark
Light

Spion Karel Nihom pleegde zelfmoord tฤณdens meidagen 1940

3 minuten leestijd
Karel en Johanna Nihom met hun zonen Rolf en Harry, ca. 1936
Karel en Johanna Nihom met hun zonen Rolf en Harry, ca. 1936 (CC BY-SA 4.0 - Joods Monument)

Eind jaren dertig proberen veel Duitse Joden de vervolging in nazi-Duitsland te ontvluchten. Nederland laat ze mondjesmaat toe. Joden in Nederland zetten zich in voor deze vluchtelingen, ze helpen ze de grens over en regelen opvang. Een van hen is de Joodse Karel Nihom uit Winterswฤณk. Hฤณ helpt niet alleen Joodse vluchtelingen, Karel spioneert ook voor de Britten. De Duitse inval brengt hem in een lastige situatie.

Omkopen grensdouane

Na de Kristallnacht proberen veel Joden te vluchten uit nazi-Duitsland. Als reactie sluiten de Europese landen grotendeels hun grenzen. De Joodse vluchtelingen proberen daarna illegaal de grens over te steken. Ze kopen Duitse grensdouaniers om en belanden in Nederland. Als ze hier gepakt worden is Nederland meedogenloos, ze worden teruggestuurd. Dan begint het spel opnieuw, de Duitse beambten worden omgekocht en de vluchtelingen gaan opnieuw illegaal de grens over. Dit spel probeert Karel te voorkomen. Hฤณ heeft goede contacten met de marechaussee en helpt zo vluchtelingen de grens over zonder dat ze worden teruggestuurd.

Comitรฉ voor Joodsche Vluchtelingen
Comitรฉ voor Joodsche Vluchtelingen (NIOD)

Opvang vluchtelingen

De vluchtelingen worden in Nederland geholpen door het Comitรฉ voor Bฤณzondere Joodsche Belangen. De onderafdeling Comitรฉ voor Joodsche Vluchtelingen, waar Karel onderdeel van is, vangt ze op.

De leiders zฤณn Abraham Asscher en David Cohen, de latere leiders van de Joodsche Raad. Financiering voor dit werk komt van de Joodse gemeenschap in Nederland. Zฤณ betalen voor de opvang van de vluchtelingen en de bouw van Vluchtelingenkamp Westerbork in 1939.

Spionage

Karel Nihom houdt zich niet alleen bezig met hulp aan Joodse vluchtelingen. Hฤณ spioneert ook voor de Britten. De Duitse overheid is hiervan op de hoogte en voert druk uit op de Nederlandse overheid om Karel te dwarsbomen. De Nederlandse overheid geeft toe om zo de neutraliteit te waarborgen. Karel wordt begin oktober 1939 opgepakt. Hฤณ moet gedwongen verhuizen en op minimaal dertig kilometer van de grens af gaan wonen. In zฤณn eentje verhuist Karel naar Scheveningen, zฤณn gezin volgt pas in april 1940.

Oorlogsbron: Karel Nihom

Mislukte vlucht

Karel en Johanna Nihom-Stern, maart 1925
Karel en Johanna Nihom-Stern, maart 1925 (CC BY-SA 4.0 – Joods Monument)
Na de Duitse inval raakt Karel in paniek, hฤณ staat op de radar van de Duitse inlichtingendienst. Deze paniek is terecht, Karel staat op een Duitse lฤณst met Nederlanders die opgepakt moeten worden. Hฤณ zou dus na de capitulatie van Nederland als een van de eersten opgepakt worden. Om zฤณn sporen zoveel mogelฤณk uit te wissen verbrandt hฤณ op 14 mei thuis een heleboel documenten. Die nacht gaat Karel naar de haven, op zoek naar een schip dat hem naar Engeland kan brengen. Dit lukt niet. De volgende ochtend hangt Karel zichzelf op.

Verzet

Karel’s vrouw Johanna Nihom-Stern onthult aan de buurvrouw dat ze samen zouden gaan, maar Karel maakt alleen en zonder waarschuwing een einde aan zฤณn leven. De Duitsers zฤณn hier niet van overtuigd en denken dat hฤณ ontkomen is naar Engeland. Ondertussen legt Johanna zich niet neer bฤณ de bezetting, ze duikt onder in Utrecht en wordt daar actief in de Packard verzetsgroep. Hun zoons Rolf en Harry overleven in onderduik in Rheden.

Zelfmoordgolf

Hans Joseph Bendix
Hans Joseph Bendix (Nationaal Archief – Joods Monument)
Veel Joodse vluchtelingen voelen dezelfde dreiging na de Duitse inval. Zฤณ hebben met eigen ogen gezien en soms zelfs moeten voelen waartoe de nazi’s in staat zฤณn. Onder de Joden die vlak voor en na de Nederlandse capitulatie zelfmoord plegen zฤณn dan ook veel vluchtelingen. Velen doen dit in gezinsverband, zoals het gezin Bendix.

Nadat het gezin Bendix eerst nazi-Duitsland ontvlucht is probeert het nu visa voor de Verenigde Staten te bemachtigen. Al meerdere familieleden zฤณn ontsnapt naar de VS, maar het lukt het gezin niet om te ontkomen. Hans Joseph Bendix stapt samen met zฤณn vrouw Berthe, zฤณn zoon Hans-Joseph en zฤณn schoonzus Henriรซtte uit het leven op 15 mei 1940. Ze draaien de gaskraan open in hun woning aan de Zandvoortse Brederostraat 98.

Zelfdoding

In de meidagen van 1940 vinden 388 zelfdodingen plaats, waarvan 201 door Joden. Maar ook later stappen Joden uit het leven. Zฤณ plegen zelfmoord wanneer de dreiging tot deportatie dichtbฤณ komt, bฤณvoorbeeld in de vorm van een oproep of wanneer ontdekking dreigt tฤณdens de onderduik.

~ Netwerk Oorlogsbronnen

Oorlogsbron: Welke Joden stapten uit het leven?
Meer bijdragen uit deze rubriek
Boek: Mij krijgen ze niet levend : de zelfmoorden van mei 1940

Ieder schilderij, plakkaat, artikel, foto of archiefstuk heeft een eigen verhaal. Soms is het verhaal groot, soms klein. De gemene deler is dat ieder stuk uniek is en zijn eigen geschiedenis heeft. In deze rubriek worden verhalen gepubliceerd aan de hand van vermeldingen in de WOII-zoekmachine oorlogsbronnen.nl.