Woodrow Wilson (1856-1924) – Amerikaanse president

De Amerikaanse president Woodrow Wilson (1856-1924) is vooral bekend geworden door de beroemde Veertien Punten die hij op 8 januari 1918, nog tijdens de Eerste Wereldoorlog, uitsprak. Woodrow Wilson was, namens de Democratische Partij, in de periode 1913-1921 de 28e president van de Verenigde Staten. Hij kreeg in 1919 de Nobelprijs voor de Vrede.

Karakterisering van zijn persoonlijkheid en presidentiële optreden

Wilson was een romantisch idealist, zoals historicus J.W. Schulte Nordholt (1920-1995) hem in een artikel in 1970 noemde. Iemand met grootste idealen op politiek gebied. Verder stond hij bekend als een uitstekend verhalenverteller, autoliefhebber en iemand die precies wist hoe hij slim p.r. moest maken. Zo liet hij zich graag fotograferen terwijl hij een honkbalwedstrijd speelde, net zoals Mao Zedong zich graag ‘zwemmend’ en Vladimir Poetin zich op zijn paard of met ontbloot bovenlijf op de plaat lieten vastleggen. Zijn biograaf A. Scott Berg noemde de president in zijn boek Wilson (2013) ook wel ’the forgotten president’. Het is onterecht, zo stelt de auteur, dat Wilson zo lang vergeten is. Met zijn doordachte voorkomen en p.r.-beleid was Wilson namelijk de eerste moderne Amerikaanse president.

Tot op heden is Woodrow Wilson de enige Amerikaanse president die, in 1886, via een promotietraject de doctorsgraad heeft gehaald. Historicus Frans Verhagen typeert Wilson als iemand die – zoals meerdere Amerikaanse president – geloofde in de zogeheten Manifest Destiny, de Amerikaanse lotsbestemming om de wereld beter te maken en iemand die geen tegenspraak duldde:

Wilson was niet alleen een intellectueel, hij was ook een moralist, overtuigd van zijn lotsbestemming. Hij geloofde heilig dat God hem in het presidentschap had geplaatst en ging te werk met de absolute zekerheid die daarbij hoorde. Iedere twijfel was hem vreemd en meningsverschillen tolereerde Wilson niet: wie het niet met hem eens was, was de vijand.

Wat hem verder uniek maakt zijn de zogeheten Fourteen Points uit 1918, waarin hij een andere wereldorde voorstelde om een toekomstige wereldoorlog te voorkomen. De oprichting van de Volkenbond (1920), opgenomen in het Verdrag van Versailles, is een rechtstreeks gevolg van het voorstel hiertoe dat Wilsons in zijn Veertien Punten-programma deed. Veel andere punten uit zijn idealistische programma bleven echter liggen. En het lukt Wilson niet om de Senaat te overtuigen van Amerikaanse deelname aan de Volkenbond.

Jeugd, opleiding en hoogleraarschap

Wilson werd geboren op 28 december 1856 in de plaats Staunton in Virginia. Woodrow groeide op in een religieuze en intellectuele familie met Schots-Ierse wortels. Hij was het derde van de in totaal vier kinderen Wilson. Zijn vader was presbyteriaans predikant en betrokken bij de oprichting van Presbyterian Church in the United States (PCUS) in 1861, als een van de oprichters van dit landelijke kerkgenootschap.

Na het reguliere onderwijs afgerond te hebben, volgde Woodrow Wilson een rechtenstudie aan de University of Virginia. Hij vervolgde zijn opleiding, na een jaar stage gelopen te hebben als advocaat, met een promotie in de politieke wetenschappen in 1886. Zijn proefschrift ging over de trias politica van Montesquieu, specifiek de scheiding tussen de wetgevende en uitvoerende macht.

Wilson, die in 1885 huwde, kreeg in 1890 een aanstelling aan Princeton University als hoogleraar jurisprudentie en politieke economie. In 1902 schopte hij het tot president van die universiteit, een functie die hij aanhield tot 1910.

Gouverneur New Jersey en Amerikaanse president

Van januari 1911 tot maart 1913 trad Woodrow Wilson op als 34e gouverneur van de staat New Jersey. Wilson deed in 1912 namens de Democratische Partij mee aan de presidentsverkiezingen en wist die te vinden. Zijn verkiezing had mede te maken met de tegenstellingen binnen de Republikeinse Partij, waar William Taft en Theodore ‘Teddy‘ Roosevelt elkaar bestreden om president te worden.

Tijdens zijn presidentschap raakten de Verenigde Staten, vanaf 1917, betrokken in de Eerste Wereldoorlog. In april 1917 verklaarde Wilson Duitsland, tijdens een rede in het Amerikaanse Congres, de oorlog. Dit naar aanleiding van de ondergang van de Lusitania, de dreiging van de Duitse onbeperkte duikbotenoorlog en het alarmerende Zimmermanntelegram. Doel van Amerika’s oorlogsdeelname (die 2 miljoen Amerikanen naar het Europese front bracht) was, zo luidden Wilsons beroemde woorden…

“…to make the world safe for democracy.”

Woodrow Wilsons binnenlandse politiek kenmerkte zich onder meer door de aanleg van veel snelwegen. Wilson was namelijk een groot liefhebber van snelle auto’s en maakte haast dagelijks een ritje in zijn Pierce-Arrow auto. Onder zijn presidentschap schafte hij drie van deze auto’s aan voor gebruik door de president bij officiële bezoeken en om leuke ritjes te maken. Wellicht heeft Wilson prins Bernhard, die ook van snelle voertuigen hield, in dit opzicht begeistert.

Veertien Punten van Woodrow Wilson

Op 8 januari 1918 hield Wilson zijn beroemd geworden Veertien Punten-speech. In veertien statements pleitte hij in Fourteen points voor onder meer openbare verdragen tussen landen, een vrije scheepvaart, vrijhandel, ontwapening, dekolonisatie, soevereiniteit voor meerdere Europese volken en de oprichting van een Volkenbond om een eventuele toekomstige oorlog via diplomatie te kunnen voorkomen.

Beroerte en overlijden

Op 19 september 1919 kreeg Wilson een beroerte. Hoewel hij politiek weinig meer kon, bleef hij nog wel officieel tot 1921 president van de Verenigde Staten. Zijn vrouw verhulde de ernst van de situatie richting de media. Op 4 maart 1921 volgde Warren Gamaliel Harding hem op als Amerikaanse president.

Woordrow Wilson overleed op 3 februari 1924 in Washington.

Lees ook: Lijst Amerikaanse presidenten
Boek: Maart 1917. Aan de rand van oorlog en revolutie – Will Englund

Bronnen ▼