Arthur Briët (1867-1939) – ‘Rembrandt van de Veluwe’

Bij het Noord-Veluws Museum in Nunspeet noemen ze hem de ‘Rembrandt van de Veluwe’: Arthur Briët. Een kunstenaar die vooral naam maakte in het binnenhuisgenre. Het museum toont momenteel ruim honderd werken van de kunstenaar. Van intieme interieurstukken tot landschappen en van portretten tot sfeerbeelden uit voormalig Nederlands-Indië.

Arthur Briët werd op 25 januari 1867 op Java geboren, als zoon van predikant Paul Fredrik Willem Briët. De predikant overleed een jaar na de geboorte van zijn zoon. Moeder Susanna keerde hierna met de jonge Arthur terug naar Nederland, waar ze zich vestigde in Utrecht en hertrouwde.

Al op jonge leeftijd werd duidelijk dat Arthur Briët goed kon tekenen. Met zijn vriend Théodore van Lelyveld volgde hij lessen model tekenen en in zijn hbs-tijd illustreerde hij een dichtbundel van A.C.W. Staring. Die bundel is in Nunspeet te zien. Met een vriend richtte Briët in deze tijd verder een humoristisch tijdschriftje op waarvoor hij vanzelfsprekend ook veel illustraties maakte.

Kunstacademie

In 1884 meldde Briët zich bij de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen, waar hij onder meer werd onderwezen door Alexandre Struys en Charles Verlat. Kort tijd studeerde hij in Antwerpen ook samen met Vincent van Gogh. De twee woonden dicht bij elkaar en kenden elkaar goed. Briët was echter niet erg gecharmeerd van de stijl Van Gogh’s schilderstijl. Daarin stond hij niet alleen. Van Gogh stierf als een vrij onbekend man en kreeg pas na zijn dood erkenning van het grote publiek. Briët was bij leven al zeer succesvol. Hij exposeerde in Engeland, Sint-Petersburg, Amsterdam en Rome en was ook geliefd in Amerika.

In Antwerpen zocht Arthur Briët zijn modellen graag op straat. Zijn schilderij van een Antwerpse straatveegster wordt beschouwd als een sleutelstuk in zijn oeuvre. Het Noord-Veluws Museum:

“Dit vanwege de aandacht voor het authentieke simpele leven. Zo anders dan geleerd op de Academie, maar wel in lijn met de aanhangers van Barbizon die vernieuwing in de kunst brachten.”

Na zijn vierjarige studie verliet de jonge kunstenaar Antwerpen met een Prix d’Excellence op zak voor een grand tour, waarbij hij onder meer Parijs, Rome, Florence, Venetië en Duitsland aandeed. Vervolgens bezocht Briët ook België. Kunstenaar Alexander Struys inspireerde hem daar om om zich te gaan toeleggen op het schilderen van de binnenhuizen van de minder welgestelden.

Nunspeet

Briët vestigde zich na zijn reizen in Brabant, waar hij zijn vrouw Johanna Sophia Antonia Vorsterman van Oijen leerde kennen. Hierna verkaste hij naar Nunspeet. Deze Veluwse plaats was in die tijd geliefd bij meer kunstenaars. Nunspeet stond bekend als een echte kunstenaarskolonie, een negentiende-eeuws verschijnsel dat zich vanuit Barbizon bij Parijs over heel Europa verspreidde. Deze kunstenaarsoorden speelden een grote rol in de toenmalige avant-garde van realisten en impressionisten. De kunstenaars verzetten zich tegen de ouderwetse historieschilderkunst en streefden naar de weergave van het ‘natuurlijke’ licht. In Nunspeet en Elspeet vormde zich ook een kunstenaarsgroep. Tussen 1890 en 1950 werkten er zo’n tweehonderd beeldende kunstenaars in deze regio.

Arthur Briët zou tot zijn dood in 1939 in Nunspeet wonen, aan de rand van de Zoom. Kenners beschouwen hem tegenwoordig als een van de meest vooraanstaande representanten van het kunstenaarsdorp.

‘Het binnenuis’

In Nunspeet legde Briët zich met name toe op het vastleggen van ‘het binnenshuis’. Het Noord-Veluws Museum:

“De leefwereld van de arme mensen aan de rand van het dorp, de Zoom, is in die tijd aan het verdwijnen door de opkomende industrialisatie en ontginning. Een proeve van die bijna verloren tijd wil de gegoede burger wel aan de muur hangen.”

Briët maakte al snel naam als meester in dit genre.

“Hij behandelt het interieur en de figuur met evenveel aandacht. Een vrouw doet een karweitje, een kind kijkt toe, een kip scharrelt rond: het zijn alledaagse kalme tafereeltjes die een staat van ‘zijn’ tonen waaraan de hedendaagse mens zich kan spiegelen.”

De kunstenaar woonde zelf aan de rand van de Zoom. Om zelf de regie te houden over de opstelling voor een schilderij richtte Briët een ‘schildershut’ op in zijn tuin, een replica van zo’n boerenvertrek. Later kocht hij zo’n huisje en verplaatste het naar zijn tuin.

In Nunspeet zijn niet alleen ‘binnenhuizen’ maar ook verschillende Veluwse landschappen te zien. Zoals meer kunstenaars uit de omgeving schilderde hij die deels ‘en plein air’. In de buitenlucht dus. Met zijn werk Gezicht op Elspeet in de sneeuw won hij in 1901 een kunstmedaille in Berlijn.

Indië

Bijzonder in de tentoonstelling zijn ook verschillende werken die Briët in Nederlands-Indië maakte. Hij reisde in 1921 naar zijn geboorteland en bracht er onder meer het tropische buitenleven in beeld.

Werk van de kunstenaar bevindt zich tegenwoordig onder meer in de collecties van instellingen als het Gemeentemuseum in Den Haag, Drents Museum in Assen, Singer Laren en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Veel van deze musea verleenden hun medewerking aan de tentoonstelling waardoor men in Nunspeet een vrij compleet beeld van de kunstenaar krijgt. Naast schilderijen en tekeningen zijn ook de schildersezel en het vermoedelijke palet van de kunstenaar te zien.

Rembrandt?

De bijnaam ‘Rembrandt van de Veluwe’ is handig door de makers van de tentoonstelling bedacht. Men sluit daarbij mooi aan bij het Rembrandt-jaar. Het museum vindt de titel passend aangezien Briët net als Rembrandt werkte met een sterk licht-donker contrast.

“Die speciale techniek is een belangrijk kenmerk van de stijl van Rembrandt, ‘clair-obscur’ genoemd, die weer geïnspireerd was door de bekende Italiaanse schilder Caravaggio. Ook in de hantering van zijn penselen is te zien dat hij veel had geleerd van Rembrandt. Briët combineert net zoals de grote meester zowel een naturalistische en impressionistische penseelstreek.”

Of de link met Rembrandt van Rijn terecht is, kunt u het beste zelf beoordelen. De tentoonstelling is in ieder geval meer dan de moeite waard.

Boek: Arthur Briët – Rembrandt van de Veluwe