Boek van de maand: Een ligt schijnende in duystere plaatsen

Een radicaal verboden boek

De filosoof en vrijdenker Adriaan Koerbagh (1633-1669) publiceerde in 1668 Een ligt schijnende in duystere plaatsen, een betoog vóór de rede en tegen allerlei dogma’s van de (gereformeerde) kerk. Het boek werd onmiddellijk in beslag genomen en bijna de gehele oplage werd vernietigd.

Koerbagh bewoog zich in de kring rond Spinoza. Hij was van mening dat kennis voor iedereen toegankelijk moest zijn en schreef daarom in het Nederlands in plaats van het Latijn. Het pseudoniem dat hij op de titelpagina gebruikt, Vreederijk Waarmond, verwijst naar zijn idee dat de rede uiteindelijk vrede zou brengen en naar zijn streven om de waarheid te verkondigen.

Van de tekst zijn de eerste twaalf katernen (tot en met bladzijde 176) gedrukt; daarna werd het boek in beslag genomen. In de beide exemplaren die in Museum Meermanno worden bewaard is de rest toegevoegd in handschrift. Overigens is de drukvermelding vals. Het boek werd niet in Amsterdam gedrukt, maar door de Utrechtse drukker Everardus van Eede.

In 2013 verscheen een biografie van Koerbagh van Bart van Leeuwenburgh. Een nieuwe uitgave van Een ligt… met een hertaling van Michiel Wielema verscheen onlangs bij uitgeverij Vantilt.

Museum Meermanno toont tot en met 29 juni de twee originele exemplaren van dit spraakmakende boek.

~ Erik Geleijns – Museum Meermanno

Lees ook: Vrijdenker Koerbagh vertrouwde in 1668 tevergeefs op godsdienstvrijheid
…en een hoofdstuk uit het boek: Licht van Adriaan Koerbagh schijnt na 246 jaar eindelijk in de duisternis