Dark
Light

Hans Langsdorff en de ondergang van de “Graf Spee”

Auteur:
3 minuten leestijd
Hans Langsdorff met zijn bemanning bij de Rio de la Plata
Hans Langsdorff met zijn bemanning bij de Rio de la Plata (Publiek Domein - wiki)

De zeventiende december 1939 liet kapitein Hans Langsdorff de trots van de Duitse “Kriegsmarine”, het slagschip “Graf Spee” in het estuarium van de Rio de la Plata nabij de havengeul van de Uruguayaanse hoofdstad Montevideo tot zinken brengen. Drie dagen later pleegde hij in Buenos Aires zelfmoord.

Biografie van een bijzonder man

Pistool waarmee Hans Langsdorff het leven ontnam
Pistool waarmee Hans Langsdorff het leven ontnam (CC BY-SA 4.0 – Luiscantero – wiki)
De jonge Hans werd de twintigste maart 1894 in een vrij wegesteld gezin geboren te Bergen op het eiland Rügen, dat deel uitmaakt van de huidige Duitse deelstaat Mecklenburg-Voorpommeren. In 1912 monsterde hij zeer tegen de zin van zijn ouders aan als cadet bij de “Kaiserliche Marine”. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam hij als luitenant deel aan de Slag bij Jutland en diende daarna als commandant van een mijnenveger op de Noordzee. Gedurende het interbellum oefende hij binnen de marine verschillende functies uit en werd in 1935 bevorderd tot fregatkapitein. Drie jaar later, in oktober 1938, kreeg hij het commando over de “Graf Spee”, het vlaggenschip van de Duitse vloot.

Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog kreeg Langsdorff het bevel om met de “Graf Spee” koers te zetten naar de zuidelijke Atlantische Oceaan. Kort daarna verklaarden Groot-Brittannië en Frankrijk de oorlog aan Duitsland, als gevolg van de Duitse inval in Polen. In de daaropvolgende weken wist Langsdorff negen Britse vrachtschepen, samen goed voor meer dan 50.000 registerton, tot zinken te brengen. Daarbij maakte hij er een erezaak van alle drenkelingen van de gekelderde schepen te redden door ze aan boord te nemen. Eén van zijn mede-officieren zei nadien daarover het volgende:

“Er hatte humanistische Bildung die man von einem Offizier der Kriegsmarine nicht erwarten sollte”. (Vrij vertaald: “Hij had een menselijke inborst die men van een officier van de “Kriegsmarine” niet zou verwachten”.)

De Slag bij de Rio de la Plata

In de vroege ochtend van dertien december 1939 kwam het ter hoogte van de monding van de Rio de la Plata tussen de “Graf Spee” en een eskader van de “Royal Navy” tot een treffen. Het gevecht dat daarna volgde werd later in de geschiedenisboeken beschreven als de eerste zeeslag van de Tweede Wereldoorlog.

De Admiral Graf Spee wordt tot zinken gebracht.
De Admiral Graf Spee wordt tot zinken gebracht. (Publiek domein – wiki)

Het Britse eskader onder bevel van commodore Henry Harwood (1888-1950) bestaande uit de kruisers HMS Exeter, Ajax en Achilles wisten het Duitse slagschip zwaar te beschadigen. Langsdorff zag geen andere mogelijkheid dan de haven van Montevideo binnen te lopen. Daar verzocht hij de Uruguayaanse autoriteiten om hem twee weken tijd te verlenen om de opgelopen averij te herstellen en zijn schip weer zeewaardig te krijgen. Onder druk van de Britse ambassade weigerde Uruguay het verzoek en dreigde ermee de “Graf Spee” aan de ketting te leggen indien het schip de haven binnen de 72 uren niet zou verlaten. Omdat Langsdorff geen uitweg meer zag om zonder aanzienlijke verliezen de open zee te bereiken en hij niet wilde dat zijn schip in handen van de geallieerden zou vallen, besloot hij de “Graf Spee” met enkele springladingen zelf tot zinken te brengen. In het scheepsjournaal noteerde hij:

“Mir sind eintausend junge lebende Seeleute lieber als eintausend tote Helden”. (Vrij vertaald: “Ik heb liever duizend levende jonge matrozen dan duizend dode helden”.)

Langsdorff en zijn bemanning slaagden erin de volgende dag met een vrachtschip de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires te bereiken. Daar schoot Langsdorff die vond dat hij als kapitein samen met zijn schip had moeten ten onder gaan zich de twintigste december in zijn hotelkamer een kogel door het hoofd. Naar verluidt zou hij enkele uren daarvoor gezegd hebben:

“Ich werde zeigen was deutsche Ehre bedeutet”. (Vrij vertaald: “Ik zal tonen wat Duitse eer betekent”)

Graf van Hans Langsdorff in Buenos Aires
Graf van Hans Langsdorff in Buenos Aires (CC BY-SA 4.0 – Harvey Milligan – wiki)
Hij kreeg zijn laatste rustplaats op “La Chacarita”, de stedelijke begraafplaats van Buenos Aires.

Vijfenzestig jaar later

In 2004 besloten de stadsautoriteiten van Montevideo het wrak van de “Graf Spee” dat in het estuarium van de rivier meer en meer de scheepvaart hinderde te bergen. Tijdens de bergingswerken werd door de Britse marine-archeoloog Mensun Bound het twee meter hoge en bijna drie meter brede bronzen boegbeeld van de “Graf Spee” boven water gehaald. De vondst van het enorme beeld in de vorm van een adelaar met in zijn klauwen een hakenkruis wekte in het hele land heel wat controverse op en herinnerde Uruguay aan een minder prettige periode toen het land na de oorlog aan nazi criminelen politiek asiel verleende…

Gepassioneerd door vreemde culturen en de geschiedenis van het vroege neolithicum tot aan onze moderne tijden schrijft Rudi Schrever al verscheidene jaren op regelmatige basis artikelen voor Historiek.net en andere gespecialiseerde vakbladen. Verder is hij bestuurslid van de Geschied- en Heemkundige kring van de Brusselse deelgemeente Laken. [email protected]

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×