Ruim tweeduizend verhalen van Engelandvaarders online

Het Nationaal Archief zet deze week de verhalen van ruim tweeduizend Engelandvaarders online. Tijdens de Tweede Wereldoorlog reisden deze Nederlanders vanuit bezet gebied naar Engeland. Vaak bereikten ze hun bestemming pas na een lange tocht en veel omwegen. Eenmaal aangekomen in Londen werden de Engelandvaarders door de Britse geheime dienst MI5 gescreend en daarna verhoord door de Nederlandse autoriteiten.

De scans van de verhoren van in totaal 2.150 Engelandvaarders zijn gedigitaliseerd en digitaal doorzoekbaar gemaakt. Volgens projectleider Pepijn Lucker gaat het om waardevolle bronnen:

Deze verhoren bevatten een enorme rijkdom aan verhalen over hun reis naar Engeland. Sommige Engelandvaarders waren voorheen alleen een naam in een lijst, in de archieven komen hun verhalen tot leven en krijgen zij weer een gezicht.

Veel Engelandvaarders namen na hun reis naar Engeland deel aan de strijd tegen de Duitse bezetter. Van de 2.150 Engelandvaarders waren er vijfenzeventig vrouw.

Een gevaarlijke reis

De reis van Engelandvaarders was vaak lang en gevaarlijk en lang niet iedereen overleefde de tocht. Sommigen moesten erg lang wachten op een visum, anderen werden onderweg gevangen gezet of tewerkgesteld in kampen. Er waren drie hoofdroutes om in Engeland te komen. Een op de tien lukte het om met een boot via de Noordzee de overkant te bereiken. Zo’n zestig procent nam een zuidelijke route via België, Frankrijk, Spanje en Portugal en nam daar een schip naar Engeland. Zeelieden reisden vaak via Zweden.

Dankzij de scans kunnen lezers straks bijvoorbeeld het verhaal van jachtvlieger Bob van der Stok lezen. Hij bereikte pas bij de vierde poging Engeland. Ook het verhaal van Trix Terwindt is gedigitaliseerd. Zij werd, nadat ze in Engeland was aangekomen en gescreend, als geheim agent boven Nederland gedropt om vervolgens slachtoffer te worden van het zogeheten Englandspiel, waarbij de Duitse bezetter berichten onderschepte over droppings. Terwindt werd meteen gearresteerd door de Sicherheitsdienst en naar een werkkamp gestuurd.

In de gedigitaliseerde verhoorverslagen kan informatie staan over beroep, reis, reisgenoten, hoe de Engelandvaarders grenzen passeerden, maar ook informatie over mensen die zij in het thuisfront verdachten van onvaderlandslievend gedrag.

Het Nationaal Archief beheert verschillende archieven over Engelandvaarders en wil deze toegankelijk maken voor een breed publiek. Binnen het project ‘De reizen van Engelandvaarders in kaart gebracht’ hebben zeventig vrijwilligers de verhoren van 2.150 Engelandvaarders doorgenomen en genoteerd welke routes zij namen, wat hun avonturen waren en met wie zij samen reisden. De verslagen worden donderdag gepubliceerd op de website www.oorlogsbronnen.nl.