5 juli 1940 - Eerste Noordzee-oversteek door Engelandvaarders

Met de oprichting van de Luchtvaartafdeeling, als onderdeel van de Koninklijke Landmacht, werd op 1 juli 1913 de kiem gelegd voor de Nederlandse militaire luchtvaart. De ‘aviatiek’ stond toen nog in de kinderschoenen, maar al snel was het luchtwapen niet meer weg te denken uit het krijgsbedrijf. Binnen enkele decennia ontwikkelde de legervliegdienst zich van bescheiden hulpwapen tot modern zelfstandig krijgsmachtdeel.

In de in 2019 verschenen Kroniek van de Koninklijke Luchtmacht (Joh. Enschedé) staan historici Rogier Koedijk en Janssen – van dag tot dag – stil bij de geschiedenis en ontwikkeling van de Nederlandse militaire luchtvaart. Op Historiek publiceren we de komende tijd enkele fragmenten uit dit boek. Hieronder een eerste stuk, over de introductie van de vlag van de Nederlandse luchtmacht.

Eerste succesvolle Noordzee-oversteek door Engelandvaarders

Tijdens de Tweede Wereldoorlog weten rond de 2000 Nederlanders vanuit bezet gebied te ontkomen naar Engeland om zich aan te sluiten bij de geallieerden. Van deze zogeheten Engelandvaarders komen er ruim 220 terecht in een vliegende functie bij de RAF. Er zijn drie mogelijke routes naar Engeland: over de Noordzee; via Scandinavië of via de zuidelijke route door België, Frankrijk en eventueel Zwitserland richting het neutrale Spanje. De route over de Noordzee is het snelst, maar tegelijkertijd het gevaarlijkst: de kans op ontdekking of verdrinking is groot. Niettemin wagen de eerste Engelandvaarders de oversteek via deze weg.

Kees van Eendenburg en prinses Juliana, 1944 (CC0 - Anefo - wiki) — Kees van Eendenburg en prinses Juliana, 1944 (CC0 – Anefo – wiki)

Zo ook de Leidse studenten L.C.M. van Eendenburg, A.D. Vas Nunes en E.F.K. Michielsen. Op 5 juli 1940 vertrekken ze in een twaalfvoetsjol vanaf het strand van Noordwijk, nota bene onder de ogen van een nietsvermoedende Duitse soldaat. De Duitsers krijgen toch argwaan en nemen het kleine bootje tevergeefs onder vuur. De Nederlanders zijn dan al ver genoeg op zee. Twee dagen later wordt het drietal ter hoogte van Great Yarmouth opgepikt door een Britse mijnenveger. Koningin Wilhelmina kent hun het Bronzen Kruis toe.

De drie studenten zijn de eerste Engelandvaarders die de route over de Noordzee succesvol weten af te leggen. Ze worden al snel gevolgd door de scholieren D. Sajet en B. Tammes, die begin augustus met een klein bootje vanuit het Zeeuwse Veere vertrekken. Met uitzondering van Michielsen treden zij allemaal in dienst van de RAF. Sajet overlijdt in juni 1941 als leerling-vlieger aan de gevolgen van een ongeval. Vas Nunes en Tammes maken carrière als oorlogsvlieger. Dat doet ook Van Eendenburg. Die schopt het in september 1944 zelfs tot de eerste Nederlandse commandant van 322 (Dutch) Squadron. In totaal lukt het ruim 170 Nederlanders in 31 geslaagde pogingen via de Noordzee naar de overkant te komen.

~ Rogier Koedijk en Jan Janssen

Boek: Kroniek van de Koninklijke Luchtmacht

Ook op Historiek: Het Engelandvaardersdagboek van een Utrechtse student