Dark
Light

‘Schat van Dalfsen’ brengt dorp in extase

Archeologen ontdekken rijke Merovingische graven
3 minuten leestijd
Gebruiksvoorwerpen uit de Trechterbekercultuur. (Foto Luco Nijkamp)
Gebruiksvoorwerpen uit de Trechterbekercultuur. (Foto Luco Nijkamp)

Sinds vorig jaar beschikt de Overijsselse gemeente Dalfsen over een schat. Tijdens de voorbereidingen voor een nieuwbouwwijk werd in Oosterdalfsen een spectaculair grafveld uit de Steentijd ontdekt, uit de trechterbekerperiode (ca. 4350 tot 2800/2700 v.Chr.). Gisteren zouden in het gemeentehuis ‘nieuwe bijzondere vondsten’ worden gepresenteerd. Die bleken archeologisch nog veel interessanter.

De barnstenen ketting met meer dan 400 kralen van de Vrouw van Dalfsen. (Foto:  ADC Archeoprojecten)
De barnstenen ketting met meer dan 400 kralen van de Vrouw van Dalfsen. (Foto: ADC Archeoprojecten)
Het waren (vooral) de twee houten grafkamers die waren gevonden, van een man en een vrouw, mogelijk een echtpaar, uit de Merovingische tijd (6e eeuw na Christus); de tijd van de Frankische koningen. Ze hadden bijzondere grafgiften meegekregen voor hun reis naar het hiernamaals: een complete wapenrusting en uitzonderlijk mooie sieraden.

De Schat van Dalfsen

De vondst van vorig jaar, van een 50 tot 75 eeuwen oud grafveld uit de tijd van de Hunebedbouwers (of het Strijdhamersvolk, wat ook kan), met 120 graven, bijzondere grafgiften en zelfs een aarden monument, was al uniek. Het was meteen het grootst bekende grafveld van West-Europa. De ‘elitegraven’ van de Merovingers dateren van ‘pas’ ca. 1400 jaar geleden. Dalfsen was dus ‘altijd’ in trek als al dan niet permanente vestigingsplaats van vroege Nederlanders.

De ‘elitegraven’ werden ontdekt in de laatste twee weken van de opgravingen in Oosterdalfsen. De archeologen zagen tot hun verbazing dat opeens vondsten uit een heel andere periode aan de oppervlakte kwamen. Ze werden gedateerd in de Merovingische tijd. Twee graven vielen speciaal op door hun grote rijkdom. Het waren houten grafkamers van een man en een vrouw, mogelijk een echtpaar. Ze werden omgedoopt tot ‘de Heer en de Vrouw van Dalfsen’.

In het mannengraf werd een complete wapenuitrusting gevonden: een umbo (schildknop), een spatha (tweesnijdend slagzwaard), een sax (eensnijdend slagzwaard) en een lanspunt. Daarnaast lagen er nog een gesp, een aardewerken pot en een compleet gaaf gebleven glazen stortbeker in het graf.

In het vrouwengraf lag ook een aardewerken pot met een glazen stortbeker. Maar het meest in het oog springende in dit graf waren de twee halssnoeren (kettingen) van barnsteen, met ruim 400 kralen. En twee paar gouden mantelspelden, met almandijn (edelsteensoort). In het vrouwengraf lag ook een aardewerken pot met een glazen stortbeker

Een beugelfibula voor en na de restauratie. Het metalen voorwerk werd in de loop van de eeuwen bedekt door een dikke laag roest.
Een beugelfibula voor en na de restauratie. Het metalen voorwerk werd in de loop van de eeuwen bedekt door een dikke laag roest.
Dankzij de snelle corrosievorming – een zeldzaam voordeel dat zandbodems aan metalen voorwerpen bieden - is deze dolk goed bewaard gebleven en intussen schoongemaakt te bewonderen.
Dankzij de snelle corrosievorming – een zeldzaam voordeel dat zandbodems aan metalen voorwerpen bieden – is deze dolk goed bewaard gebleven en intussen schoongemaakt te bewonderen.

Elite langs de Vecht

Tussen de gebruiksvoorwerpen in de graven werden ook glazen aangetroffen, die waarschijnlijk van rondzwervende kooplieden werden gekocht. (Foto ADC Archeoprojecten)
Tussen de gebruiksvoorwerpen in de graven werden ook glazen aangetroffen, die waarschijnlijk van rondzwervende kooplieden werden gekocht. (Foto ADC Archeoprojecten)
Volgens de archeologen vertellen de vondsten dat het gaat om de eerste vormen van gezag en elite langs de Vecht. Het waren kennelijk mensen die toegang hadden tot het hoogste gezag in Noord-Europa.

De locatie van de graven was niet zomaar gekozen. Ze sloot aan bij het oudere grafveld van de hunebedbouwers. De samenleving in de Merovingische tijd had in die periode al veel trekken van de latere middeleeuwse samenleving. In dat opzicht is volgens hen de Heer van Dalfsen te beschouwen als één van de voorlopers van de latere ridders. En de Heer en Vrouw van Dalfsen stonden aan het vroege begin van wat zich later heeft ontwikkeld tot het dorp Dalfsen, nu ruim 15 kilometer oostelijk van Zwolle.

Dorp in beweging

Archeologische vondsten in het mannengraf, o.m.  een zwaard, een dolk, een bijl, een lans en een schild waarvan de knop bewaard is gebleven. (Archeobrief 1, maart 2016)
Archeologische vondsten in het mannengraf, o.m. een zwaard, een dolk, een bijl, een lans en een schild waarvan de knop bewaard is gebleven. (Archeobrief 1, maart 2016)
De gemeente Dalfsen heeft opvallend ontspannen gereageerd op de ontdekking van de archeologische vondsten. Meestal betekenen ze dat zorgvuldig voorbereide plannen drastisch moeten worden omgegooid, want eerst moeten archeologen aan het werk om met een vergrootglas oude overblijfselen te redden. Dat kost tijd en geld. Nu kregen de bodemspeurders alle ruimte, al is burgemeester Han Noten wel opgelucht dat ze intussen de wijk hebben verlaten en dat de bouwvakkers er eindelijk aan het werk kunnen.

Dalfsen grijpt de ‘Schat van Dalfsen’ aan als een unieke gelegenheid om zich op de kaart te zetten. De opmerkelijkste vondsten zijn (t/m 17 juni) te zien op een bescheiden expositie in het gemeentehuis, er is een fiets- en wandelroute uitgezet om ‘op zoek naar de Schat van Dalfsen’ te gaan en zo’n dagje kan worden afgesloten met een speciaal gebrouwen bier: de Dame van Dalfsen. Een website, De Schat van Dalfsen, ging gisteren online. Eén van de mogelijkheden is het online vragen stellen aan eeuwenoude bewoners. Ook is er een agenda met verwante activiteiten. En in het najaar komt er een musical.

En het Drents Museum in Assen gaat in 2018/2019 een grote internationale archeologische tentoonstelling organiseren over de trechterbekercultuur in Noord-Europa (4400-2800 v.Chr.), waarvoor de vondsten in Dalfsen de directe aanleiding zijn.

Presentatie van ‘De Schat van Dalfsen’ door Frits Sissing op 7 april 2016

André Horlings (1945-2023) was journalist en van 'vlak na de oorlog', wat mogelijk zijn interesse voor onder meer de Tweede Wereldoorlog verklaarde. Schreef het boek Arnhem Spookstad en verzorgde de (eind)redactie voor een publicatie over het Duitse dwangarbeiderskamp Rees (1944-1945). Verzorgde in 2011 twee uitvoerig gedocumenteerde verhalen: Bruidegom achter prikkeldraad en Het drama van de SS Pavon. Bladerde graag in Google Books. Zie ook archief sinds 1995.

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×