Een zeldzaam middeleeuws gebedenboek op zwart perkament, het zogenoemde Zwarte Getijdenboek, wordt binnenkort gerestaureerd. Het rijk verluchte handschrift uit circa 1458 is een van de slechts zeven bekende verluchte manuscripten op zwart gekleurd perkament. Het werk behoort tot de topstukken van de Hispanic Society of America in New York.
Op basis van het wapen in het boek en een notitie uit de zeventiende eeuw wordt aangenomen dat het getijdenboek toebehoorde aan Maria van Castilië, de koningin-gemalin van Alfonso V van Aragón. Mogelijk werd het boek vervaardigd als rouwoffer na diens dood in 1458.
In de kalender van het handschrift (Horae beatae marie secundum usum curie romane) wordt de heiligverklaring van Vincent Ferrer in 1455 genoemd. Dat wijst erop dat het boek waarschijnlijk niet lang daarna is gemaakt. De verluchtingen zijn vermoedelijk van de hand van een Vlaamse kunstenaar die werkzaam was aan het Aragonese hof.
De restauratie, mede mogelijk gemaakt door een fonds van kunstbeurs TEFAF, richt zich onder meer op een probleem dat is ontstaan door de band van het boek. In de negentiende eeuw is het handschrift opnieuw ingebonden in een strak leren omslag. Deze band oefent echter te veel druk uit op het kwetsbare perkament, vooral wanneer het getijdenboek wordt opengeslagen of tentoongesteld, wat het risico op schade vergroot.
Digitalisatie
Het boek bestaat uit 152 folio’s (elk met een afmeting van 14,7 bij 10,1 centimeter) die straks één voor één voorzichtig uit elkaar worden gehaald. Op die manier kunnen experts het materiaal goed onderzoeken. Zo zullen onder meer het perkament, de gebruikte inkt en de versieringen in goud en zilver onder de loep worden genomen. Na afloop krijgt het boek een nieuwe, beschermende omslag. Ook worden van elke bladzijde scherpe digitale foto’s gemaakt, zodat onderzoekers overal ter wereld het handschrift straks kunnen bestuderen.
Het handschrift is sinds 1933 in het bezit van The Hispanic Society en behoort tot de meest geraadpleegde stukken in de collectie van deze instelling, die in 1904 werd opgericht en gespecialiseerd is in de kunst en cultuur van Spanje, Portugal en hun voormalige koloniën in Latijns-Amerika en Azië.
Het Zwarte Getijdenboek is momenteel te zien in New York bij kunstbeurs TEFAF. Na afloop, half mei, gaat de restauratie van start.
Een 15e-eeuws buidelboek: draagbare kennis uit de Middeleeuwen
Getijdenboeken, middeleeuwse devotie ten top
