Anna Boleyn (1501-1536) – Engelse koningin

Anna Boleyn (1507-1536) staat bekend als een van de zes (ongelukkige) vrouwen van de Engelse koning Hendrik VIII. De koning veroordeelde zijn vrouw tot de doodstraf door onthoofding. Hierdoor is Anna Boleyn niet ouder is geworden dan 35 jaar. Wie was deze bijzondere dame uit de Europese politieke geschiedenis? Waarom werd ze ter dood gebracht? Een beknopte biografie van Anna Boleyn.

Jeugd van Anna Boleyn (1501-1522)

Historici hebben lange tijd verondersteld dat Anna Boleyn in het jaar 1507 werd geboren. Een ontdekking van kunsthistorica Hugh Paget in 1981, zij vond een brief met aanwijzingen voor een nieuwe datering, heeft echter aangetoond dat ze in 1501 ter wereld is gekomen. Een exacte geboortedatum is niet bekend. Ze werd geboren in het kasteel van haar ouders in Kent, aan de overzijde van de Straat van Dover.

Anna was de dochter van Thomas Boleyn, die behoorde tot de toenmalige aristocratie en door het leven ging als graaf van Wiltshire. Thomas Boleyn was actief als diplomaat en politicus onder Hendrik VIII. Om politiek hogerop te komen, stond hij toe dat twee van zijn dochters, Anna en Maria, maîtresses werden van de Engelse vorst Hendrik VIII. Anna’s moeder, Elisabeth Howard, was eveneens van adel. Anna Boleyn groeide aanvankelijk op aan het hof van Margaretha van Oostenrijk, die sinds maart 1507 landvoogdes was van de Habsburgse Nederlanden. Margaretha’s vader was Maximiliaan I, keizer van het Heilige Roomse Rijk.

Van de lente van 1513 tot het najaar van 1514 verbleef Boleyn in Mechelen, waarna ze naar Parijs vertrok en als hofdame werkte voor Mary Tudor, de zus van de Engelse vorst Hendrik VIII die bekendstond als the loveliest princess of Europe. Tudor werd toen ze nog maar negentien jaar jong was uitgehuwelijkt aan de toen 55-jarige Franse koning Lodewijk XII, die al drie maanden na het huwelijk stierf.

In 1522 keerde Boleyn, met Tudor en de rest van de hofhouding, terug naar het Engelse hof. In Engeland trad ze aan als hofdame van Catharina van Aragon, de eerste vrouw van Hendrik VIII. Inmiddels was Boleyn, via haar contacten in Frankrijk, in aanraking gekomen met het gedachtegoed van de Reformatie en was ze protestants gezind geraakt. Na haar terugkeer in Londen legde Boleyn al snel contacten met protestanten. Op de reformatorische archiefsite Digibron.nl lezen we:

“Boleyn wordt door historici weliswaar niet als een schoonheid beschreven, maar de gevatheid waarmee zij converseerde was opvallend. Met haar Franse maniertjes en haar snedige antwoorden vermaakte zij alle mensen om zich heen, van hoog tot laag. Ze was het middelpunt van een vrolijke kring hovelingen. Daarnaast hield zij contact met de protestants gezinde geestelijken in Londen.”

Anna Boleyn: maîtresse, koningin en moeder (1523-1533)

Al snel na haar terugkeer in Engeland, verloofde Anna Boleyn zich met Lord Henry Percy, de toekomstige zesde graaf van Northumberland. De verloving vond plaats in 1523. De vader van haar aanstaande man ging echter dwarsliggen en verbood het huwelijk. Kort hierna, in 1525, begon koning Hendrik VIII, alias ‘de Blauwbaard’ (vanwege zijn gruwelijke omgang met zijn zes vrouwen), amoureuze toespelingen te maken richting Boleyn. De affaire kwam in 1527 aan het licht. Hendrik VIII was toen al jarenlang uitgekeken op zijn vrouw Catharina, die telkens miskramen kreeg en er niet in slaagde om hem een mannelijke erfgenaam te schenken.

Na een scheidingsproces dat uitgevochten werd voor een kerkelijke rechtbank (inquisitie), waarbij de koning zijn vrouw van incestueuze relaties betichtte, scheidde Hendrik VIII op 23 mei 1533 officieel van Catharina van Aragon. Op dat moment was Boleyn al vier maanden zwanger van de koning en ze waren op 25 januari 1533 (vier maanden vóór de officiële scheiding) stiekem getrouwd. De toenmalige paus, Clemens VII, beoordeelde de scheiding van Hendrik VIII en Catharina van Aragon echter als onwettig en weigerde van mening te veranderen. Dit was voor de woedende Engelse koning reden om de Act of Supremacy op te stellen (3 november 1534), waarmee feitelijk de Anglicaanse Kerk ontstond met de Engelse vorst als kerkelijk hoofd.

Op 7 september 1533 kwam de dochter van de koning en Boleyn ter wereld: Elisabeth. Zij zou vanaf 1558 koningin Elizabeth I van Engeland en Ierland worden. Omdat ze nooit in het huwelijk trad, heeft ze de bijnaam ‘Virgin Queen’ gekregen.

Anna Boleyn werd kort na haar huwelijk, in juni 1533, gekroond tot koningin van Engeland. Voortaan was ze de vrouw van een driftige en onberekenbare, maar ook sportieve en cultureel breed geïnteresseerde man. Laten we eerst inzoomen op de sportieve kant van Hendrik VIII. Bekend is dat hij darts speelde, want Boleyn gaf haar man eens een dartbord cadeau. Uit onderzoek van historici is verder gebleken dat de Engelse koning aan paardrijden deed, tenniste en zelfs voetbal speelde. Zo bestelde hij speciale, vroegmoderne voetbalschoenen bij een schoenlapper. Deze schoenen, waarvan de koning meer dan 20 paar bestelde, kostten vier shilling per paar (ongeveer € 145,00 nu). De voorliefde van de koning voor voetbal werd minder toen hij ouder werd. In 1548 verbood Hendrik VIII het voetbal zelfs, omdat de sport tot veel opstootjes leidde.

Hendrik VIII was verder muzikaal. Hij speelde luit. Toen hij stierf liet hij een grote verzameling muziekinstrumenten na. Verder schreef hij een geschatte 35 muziekstukken.

Aangeklaagd & geëxecuteerd door onthoofding (1533-1536)

Na de geboorte van hun dochter prinses Elisabeth in september 1533, hoopte de Engelse koning dat Anna Boleyn hem een zoon zou schenken. In de jaren die volgden kreeg Boleyn echter minimaal drie miskramen. Een zoon kwam er niet. Verder begon, aldus historici, het gedrag van Anna Boleyn aan het Engelse hof negatief op te vallen. Ze gedroeg zich volgens insiders arrogant.

Hendrik VIII begon intussen de interesse in zijn vrouw te verliezen en papte met andere dames aan. Zijn voornaamste maîtresse was Jane Seymour (ca.1508-1537), die zijn derde vrouw zou worden. Na Seymour zouden er nog drie vrouwen volgen met wie Hendrik VIII in het huwelijksbootje stapte.

Op 2 mei 1536 liet Hendrik VIII zijn vrouw Anna Boleyn arresteren en naar de Tower of London brengen. Ze werd beschuldigd van het plegen van overspel met meerdere mannen, hoogverraad (zo zou ze de koning hebben willen ombrengen) en zelfs van het plegen van incest met haar eigen broer George. Op 19 mei 1536 onthoofdde een beul Anna Boleyn op een schavot, dat bij de Tower of London stond opgesteld. Haar broer George was twee dagen eerder al gedood, op aanklacht van incest. Vlak voor haar executie hield Anna Boleyn nog een korte toespraak, waarvan hieronder (onder het kopje citaten) een fragment weergegeven is. Ze knielde neer, werd door een van haar hofdames geblinddoekt, en sprak een gebed uit. Daarna sloeg de beul in één vloeiend beweging haar hoofd eraf.

Slechts elf dagen na de voltrekking van de doodstraf aan Boleyn, huwde Hendrik VIII op 30 mei 1536 in het paleis van Whitehall met Jane Seymour. Zij zou hem de langverwachte zoon schenken. Maar het werd geen lang en gelukkig huwelijk, want in oktober 1537 stierf Seymour aan kraamvrouwenkoorts. Overigens heeft de bio-archeologe Catarina Whitley in 2010 de stelling geponeerd dat Hendrik VIII een zeldzame bloedgroep had (genaamd Kell) en vermoedelijk genetische afwijkingen had, die de oorzaak zouden zijn van de vele miskramen van zijn eerste twee vrouwen. Andere historici denken dat Hendrik VIII syfilis had en zijn vrouwen hiermee besmette.

Lees ook: Lijst met biografieën van historische vrouwen
Of: Hendrik VIII (1491-1547) – Tweede Tudor-koning van Engeland
Boek: De spiegel van het licht – Hillary Mantel

Dramatische verbeelding van de executie van Anna Boleyn:

Citaten & quotes van Anna Boleyn

“Le temps viendra – De tijden zullen komen.”

“Hij [Hendrik VIII, red.] was zo verliefd op me, dat ik hem de maan en sterren had kunnen vragen. En hij zou ze voor mij verzameld hebben.”

“Verleid me. Schrijf brieven aan mij. En gedichten, ik hou van gedichten. Verras me met je woorden. Verleid me.” – passage uit een brief van Boleyn aan Hendrik VIII

“Mijn nieuwe wereld is gebeiteld in diamanten en verzegeld met goud en ondergedompeld in pretentie.”

“Ik bid dat God de koning behoedt en dat hij nog lang over jullie mag heersen, aangezien er nooit zo’n goedhartige, genadevolle vorst is geweest. Voor mij is hij altijd een goede, nobele en soevereine heer geweest. Wie zich inlaat met mijn zaak verzoek ik zo oordeelkundig mogelijk te zijn. Nu ik deze wereld en ook jullie allen ga verlaten vraag ik jullie vriendelijk om voor mij te bidden. Heer, wees mij genadig. God, U beveel ik mijn ziel.” – laatste woorden, kort voor haar executie

“Omdat ik een vrouw ben, ben ik een personage waardoor de zonde deze wereld binnenkomt. Ik ben de poort van de duivel, de vervloekte toegangspoort van de zonde. Ik ben het middel waarmee satan mannen aanvalt, waarvoor hij niet dapper genoeg was om ze zélf aan te vallen, behalve via mij. Nou, dat is hun kijk op de situatie. Ik ben van mening dat er te veel priesters zijn met weinig leervermogen en weinig betekenisvolle taken. En ik wou dat de paus en de keizer en alle Spanjaarden in de diepe zee verdronken.”

“Hendrik gaat me dumpen en ik heb er zelfs niets tegen gedaan. Hij verzint van alles, alleen omdat hij van me af wil. Iedereen weet het en niemand geeft er iets om.”

“Als ik moet sterven, dan zal ik moedig sterven, zoals ik heb geleefd.”

Bronnen ▼