Bakzeil halen…

Mensen die bakzeil halen, moeten op iets terugkomen, stellen hun eisen omlaag of houden noodgedwongen even hun grote mond. Je staat even voor paal en krabbelt schoorvoetend terug… Hoe komen we precies aan dit fraaie gezegde?

Scheepvaart

De uitdrukking bakzeil halen komt uit de scheepvaart. Hoe oud deze zegswijze precies is, is onbekend. Maar in elk geval al vanaf het begin van de negentiende eeuw komt bakzeil halen voor in de Nederlandse taal. Het zou zo maar kunnen – maar dat is niet bewezen – dat de uitdrukking al langer, wellicht sinds de Gouden Eeuw en VOC-tijd, in gebruik was. Er wordt namelijk verwezen naar het gebruik van zeilen en de stoomboot kwam pas echt op in de loop van de negentiende eeuw.

Herkomst van bakzeil halen

Bakzeil halen was een vaarmethode bedoeld om snel af te remmen. Een schipper stuurde zijn vaartuig dan zo bij, dat de wind van voren in de zeilen joeg. Hierdoor ging de boot langzamer varen. In de uitdrukking is dit figuurlijk verwerkt. Want wie bakzeil haalt, gaat figuurlijke zin wat minder hard.Hij of zij mindert waart, stelt wat lagere eisen en blaast niet meer zo hoog van de toren.

Etymologisch heeft het Nederlands het woord bakzeil van de Engelsen geleend. Bakzeil is letterlijk ontleend aan het Engelse back a sail, wat als betekenis heeft ‘een zeil terughalen’, of, meer precies: ‘het zeil zo verzetten dat de wind daar recht op blies en het schip daardoor vaart verminderde’.

Op Onze Taal lezen we verder over de etymologische verklaring van bakzeil halen:

Toen Nederlanders deze Engelse uitdrukking overnamen, legden ze een verband met bak in bijvoorbeeld bakboord (‘linkerzijde van het schip’). Ze vertaalden de uitdrukking daardoor niet helemaal, maar maakten er bakzeil halen van.

Leestip: Achterbaks
Overzicht van historische uitdrukkingen en historische begrippen
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼