‘Buste koningin Nefertiti werd gemaakt in 1912’

De Zwitserse kunsthistoricus Henri Stierlin beweert dat de beroemde buste van de Egyptische koningin Nefertiti vervalst is. Het beeld is volgens hem niet circa 3400 jaar oud, maar in 1912 gefabriceerd in opdracht van de Duitse archeoloog Ludwig Borchardt.

Dat meldt het Franse persbureau AFP vandaag. Stierlin, die verschillende werken over onder meer Egypte en het Midden-Oosten schreef, doet zijn bewering in zijn nieuwste boek: “Le Buste de Néfertiti, une imposture de l’égyptologie?”. Volgens Stierlin vroeg Ludwig Borchardt (1863-1938) de kunstenaar Gerardt Marks begin vorige eeuw een beeld van Nefertiti met tiara (hoofddeksel) te maken. Het beeld moest daarna met realistische kleuren beschilderd worden op basis van oude kleurstoffen die eerder gevonden waren tijdens opgravingen.

Toen het beeld op 6 december 1912 werd gevonden tijdens een bezoek van de Duitse prins aan de site van Amarna, zou deze het beeld voor een origineel hebben aangezien. Borchardt zou zijn gast toen niet belachelijk hebben willen maken en bewust niet hebben verteld dat het beeld pas kort daarvoor was geproduceerd. Dat is althans wat Henri Stierlin na vijfentwintig jaar onderzoek beweert.

Borchardt wist “dat het een vervalsing was”, zegt Stierlin die tegenover AFP vertelde dat de Duitse archeoloog het beeld meer dan tien jaar in een kamer van zijn sponsors liet staan. “Dat is alsof hij het masker van Toetanchamon achterliet in zijn eigen woonkamer”.

De Zwitserse kunsthistoricus baseert zijn verhaal onder meer op het feit dat de buste van Nefertiti slechts één voltooid oog heeft. Volgens hem zou dat 3400 jaar geleden een grote schande zijn geweest voor de koningin. “Welnee, er is een heel logische verklaring voor”, meent de Nederlandse egyptoloog Huub Pragt. “Tutmoses heeft dat bewust gedaan”. Tutmoses, de beeldhouwer die het beeld volgens de meeste kenners maakte, heeft er volgens Pragt voor gekozen slechts een van de twee ogen af te maken zodat hij zijn leerlingen een goed voorbeeld kon geven van “een oog in contouren”.

Dietrich Wildung, directeur van het Egyptisch museum in Berlijn, waar de buste momenteel wordt tentoongesteld, heeft in de Duitse media al gereageerd op de bewering van de Zwitserse kunsthistoricus. Volgens hem tonen diverse wetenschappelijke analyses de authenticiteit van de buste aan. Zijn museum zou geen “twijfelachtige” voorwerpen aan haar bezoekers tonen.

Amarna-periode
Ook de Nederlandse egyptoloog Huub Pragt is dus sceptisch. “Weer zo’n fantast die iets moet zeggen over een van de meest aansprekende stukken ter wereld”, zucht hij als we hem benaderen voor een reactie op het nieuwsbericht. Wat hem betreft staat vast dat het beeld werd gemaakt door Thutmoses. “De buste van Nefertiti stamt uit de zogenaamde Amarna-periode”, vertelt de egyptoloog die twee maanden geleden het atelier van Thutmoses nog bezocht. De Amarna-periode was een Egyptische periode tijdens de Achttiende Dynastie die duurde van circa 1353 tot 1332 v.Chr.. “In die periode gingen de Egyptische kunstenaars voor het eerst proberen hun beelden zo natuurgetrouw mogelijk weer te geven. Ze wilden het momentum vastleggen. Op de buste van Nefertiti is bijvoorbeeld te zien dat geprobeerd is de wallen onder haar ogen te markeren. In 1912 was over deze Amarna-periode nog weinig bekend”, aldus Pragt.

Volgens de Zwitser Henri Stierlin zijn de kleurpigmenten op het beeld inderdaad heel oud, maar is het beeld zelf dus minder dan honderd jaar oud. Het feit dat Franse archeologen die destijds aanwezig waren op de vindplaats geen melding maakten van de vondst, zou zijn bewering dat het beeld vals is ondersteunen. Het eerste wetenschappelijke rapport over het borstbeeld van Nefertiti dateert bovendien uit 1923, elf jaar na de spectaculaire vondst. Ook dat vindt hij op zijn zachtst gezegd vreemd. Huub Pragt vindt het niet zo vreemd dat het lang duurde voordat het eerste rapport over de buste verscheen. “Dat kwam wel vaker voor en gezien de tijd is het niet zo vreemd. Het was een onrustige periode voor Duitsland met de Eerste Wereldoorlog en daarna de Weimarrepubliek.”

Facelift
Begin vorige maand kwam de beroemde buste van Nefertiti ook al in het nieuws. Duitse onderzoekers die een CT-scan maakten van de buste van de koningin beweerden toen dat het beeld een ´facelift´ had ondergaan. Het beeld zou in meerdere fases zijn gemaakt.

• Boek: Nefertiti (Joyce Tyldesley)
• Website van Huub Pragt: egyptologie.nl