Calvinisme is van oudsher een aanduiding voor een protestantisme kerkelijke stroming, waarin het gedachtegoed van kerkhervormer Johannes Calvijn centraal staat. Meer algemeen wordt het woord ook geregeld gebruikt als synoniem voor ‘gereformeerd’, of voor een levensstijl of -houding die als streng, zuinig, hard werkend, sober, rechtlijnig, behoudend of conservatief getypeerd kan worden.
De stroming ontleent zijn naam aan de bekende Frans-Zwitsers reformator Johannes Calvijn (1509-1564), die zelf overigens geen voorstander was van het gebruik van het woord. Volgens Calvijn moest een beweging die de Bijbel als uitgangspunt nam, niet vernoemd worden naar een persoon. Interessant is verder dat het woord oorspronkelijk ontstond als scheldwoord, gebruikt door de volgelingen van een andere grote kerkhervormer, Maarten Luther, die zich daarmee wilden distantiëren van protestanten die de leer van Calvijn aanhingen.
Het calvinisme verspreidde zich vanuit Genève, het werkgebied van Calvijn, en de universiteit van Heidelberg over grote delen van Europa en heeft een enorme invloed gehad op het Europees protestantisme en het westerse mens- en wereldbeeld.
In de hedendaagse spreektaal wordt het etiket ‘calvinistisch’ op verschillende manieren gebruikt: positief als een geuzennaam voor mensen die een sobere en op de Bijbel gerichte levensstijl nastreven, maar ook negatief als een scheldwoord om mensen te typeren als streng, bekrompen of overdreven serieus. En soms dus ook als simpel synoniem voor gereformeerden of nog algemener: christenen van traditionele huize.
Was Calvijn ook calvinistisch?
Hoewel Nederland nog geregeld (soms wat smalend) getypeerd wordt als een ‘calvinistisch landje’ menen veel hedendaagse theologen en historici dat de invloed van Calvijn op de Lage Landen in de loop der tijd tamelijk is overdreven. Theoloog Mirjam van Veen, die uitgebreid onderzoek deed naar het leven van de kerkhervormer, stelt verder dat zaken die nu vaak als calvinistisch worden bestempeld eerder zijn terug te voeren op de zeventiende-eeuwse Nadere Reformatie dan op Johannes Calvijn die daarmee misschien helemaal niet zo calvinistisch was. In haar boek Calvijn (2006) schrijft ze hierover:
Calvijn was niet de benepen, a-culturele man waar hij nu voor wordt versleten. Zijn gedegen humanistische scholing stelde hem in staat om met de internationale wereld van geleerden en met belangrijke wereldlijk leiders uit zijn tijd contacten te onderhouden. […] Ideeën en manieren van doen die in het gangbare taalgebruik voor calvinistisch worden versleten, gaan meestal niet terug op Calvijn maar op de Nadere Reformatie.
Johannes Calvijn – Frans-Zwitsers reformator
Theologen van de Nadere Reformatie
Boek: Calvijn
Bronnen â–¼
-Calvijn – Mirjam van Veen (Kok, 2006) p.10-11
-Kleine WP, p.1056
-https://www.trouw.nl/nieuws/van-geuzennaam-tot-scheldwoord~b6da521a/
-https://historiek.net/calvinisme-nederland-peter-van-dam/85571/
-https://historiek.net/johannes-calvijn-1509-1564-frans-zwiters-reformator/58712/