Was Johannes Calvijn zelf wel calvinistisch?

3 minuten leestijd
Kerkbanken
Kerkbanken (CC0 - Antranias - Pixabay)

Calvinisme is van oudsher een aanduiding voor een protestantisme kerkelijke stroming, waarin het gedachtegoed van kerkhervormer Johannes Calvijn centraal staat. Meer algemeen wordt het woord ook geregeld gebruikt als synoniem voor ‘gereformeerd’, of voor een levensstijl of -houding die als streng, zuinig, hard werkend, sober, rechtlijnig, behoudend of conservatief getypeerd kan worden.

De stroming ontleent zijn naam aan de bekende Frans-Zwitsers reformator Johannes Calvijn (1509-1564), die zelf overigens geen voorstander was van het gebruik van het woord. Volgens Calvijn moest een beweging die de Bijbel als uitgangspunt nam, niet vernoemd worden naar een persoon. Interessant is verder dat het woord oorspronkelijk ontstond als scheldwoord, gebruikt door de volgelingen van een andere grote kerkhervormer, Maarten Luther, die zich daarmee wilden distantiëren van protestanten die de leer van Calvijn aanhingen.

Johannes Calvijn
Johannes Calvijn
Binnen het calvinisme staat het idee centraal dat God heerst over alle aspecten van het leven en dat de Bijbel als Gods woord het hoogste gezag heeft. Traditioneel zijn verder het idee van de zondigheid van de mens en de predestinatie (het idee dat God vooraf bepaalt wie gered wordt) van belang. Het calvinistisch gedachtegoed komt onder meer terug in belangrijke historische werken als de Heidelbergse Catechismus, de Dordtse Leerregels en de Westminster Confessie, waarin de kernprincipes van de stroming zijn vastgelegd.

Het calvinisme verspreidde zich vanuit Genève, het werkgebied van Calvijn, en de universiteit van Heidelberg over grote delen van Europa en heeft een enorme invloed gehad op het Europees protestantisme en het westerse mens- en wereldbeeld.

In de hedendaagse spreektaal wordt het etiket ‘calvinistisch’ op verschillende manieren gebruikt: positief als een geuzennaam voor mensen die een sobere en op de Bijbel gerichte levensstijl nastreven, maar ook negatief als een scheldwoord om mensen te typeren als streng, bekrompen of overdreven serieus. En soms dus ook als simpel synoniem voor gereformeerden of nog algemener: christenen van traditionele huize.

Was Calvijn ook calvinistisch?

Hoewel Nederland nog geregeld (soms wat smalend) getypeerd wordt als een ‘calvinistisch landje’ menen veel hedendaagse theologen en historici dat de invloed van Calvijn op de Lage Landen in de loop der tijd tamelijk is overdreven. Theoloog Mirjam van Veen, die uitgebreid onderzoek deed naar het leven van de kerkhervormer, stelt verder dat zaken die nu vaak als calvinistisch worden bestempeld eerder zijn terug te voeren op de zeventiende-eeuwse Nadere Reformatie dan op Johannes Calvijn die daarmee misschien helemaal niet zo calvinistisch was. In haar boek Calvijn (2006) schrijft ze hierover:

Calvijn was niet de benepen, a-culturele man waar hij nu voor wordt versleten. Zijn gedegen humanistische scholing stelde hem in staat om met de internationale wereld van geleerden en met belangrijke wereldlijk leiders uit zijn tijd contacten te onderhouden. […] Ideeën en manieren van doen die in het gangbare taalgebruik voor calvinistisch worden versleten, gaan meestal niet terug op Calvijn maar op de Nadere Reformatie.

Jacobus Koelman
Jacobus Koelman, eeen van de theologen van de Nadere Reformatie
De Nadere Reformatie was een religieuze beweging in de zeventiende eeuw die zich inzette voor een verdere hervorming van de Nederlandse samenleving. Aanhangers van de stroming pleitten voor een verinnerlijking van de gereformeerde leer. Theologen van de Nadere Reformatie, de zogeheten Oudvaders, meenden dat de zestiende eeuw de zuivere leer had gebracht, maar dat de uitgangspunten ervan meer moesten gaan doorklinken in het dagelijks leven en dat een hervorming van de samenleving noodzakelijk was. De beweging verzette zich tegen invloeden die als ‘werelds’ getypeerd werden en legde de nadruk op bekering en een persoonlijk doorleefd geloof.

Bronnen â–¼

-Christelijke Encyclopedie – George Harinck, red. (Kok, 2005) p.271.272
-Calvijn – Mirjam van Veen (Kok, 2006) p.10-11
-Kleine WP, p.1056
-https://www.trouw.nl/nieuws/van-geuzennaam-tot-scheldwoord~b6da521a/
-https://historiek.net/calvinisme-nederland-peter-van-dam/85571/
-https://historiek.net/johannes-calvijn-1509-1564-frans-zwiters-reformator/58712/

Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Steun ons werk

Recent gepubliceerd

Reageer

Abonneer
Stuur mij een e-mail bij
guest
0 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 55.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
0
Reageren?x
×