Neushoorn Clara was in de achttiende eeuw een regelrechte sensatie. Maar liefst zeventien jaar lang reisde ze met haar Nederlandse eigenaar kriskras door Europa. Van koninklijke hoven tot kermissen, carnavals en markten: overal trok ze massaal publiek. In steden als Wenen, Parijs, Napels en Kopenhagen kwamen vorsten, boeren en kunstenaars haar bewonderen en vereeuwigen. Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft nu een beeldje gekocht van de neushoorn, als aandenken aan deze bijzondere geschiedenis.
In 2022 organiseerde het Rijksmuseum nog een tentoonstelling over Clara en de invloed die haar komst had op de kunst en wetenschap. Het ruim vijftig centimeter grote terracotta beeldje dat het museum nu gekocht heeft – op de bekende kunstbeurs TEFAF – dateert uit de achttiende eeuw en wordt toegeschreven aan de Nederlandse wetenschapper en kunstenaar Petrus Camper (1722-1789). Hij gaf de neushoorn tamelijk natuurgetrouw weer. Tot nu toe had het Rijksmuseum alleen tekeningen van Clara in de collectie.
Op tournee
Clara was niet de eerste neushoorn in Europa, maar groeide wel uit tot de beroemdste. Ver weg van haar geboortegrond in India, waar haar moeder door jagers was gedood, kwam Clara in 1741 aan in Amsterdam. Voor die tijd was ze enige tijd eigendom geweest van de directeur van de VOC-vesting in Bengalen, die haar als huisdier hield.
Haar nieuwe eigenaar, de kapitein Douwe Mout van der Meer, bracht de neushoorn naar Europa en toonde haar daar al snel aan iedereen die hier maar voor wil betalen. Het dier reisde vervolgens zo’n zeventien jaar lang in een speciaal voor haar gemaakte kar door Europa. Ze woog zo’n tweeduizend kilo en kreeg dagelijks een stevig menu van hooi, brood, groenten – en zelfs bier. Dankzij haar rustige karakter kon ze jarenlang zonder incidenten aan het publiek worden getoond.
Clara was alle jaren dat ze door Europa reisde afhankelijk van mensen en kon vrijwel nooit natuurlijk gedrag vertonen. In 1758 overleed ze in Londen. Ze werd ongeveer eenentwintig jaar oud.
Eerste kennismaking
Dat Clara een sensatie was is niet zo verwonderlijk. Vrijwel niemand had ooit een neushoorn in levende lijve gezien. Een prent uit 1515 gemaakt door de gerenommeerde kunstenaar Albrecht Dürer was destijds het enige waar mensen van een neushoorn van kenden. Maar die neushoorn klopt niet echt. Die had bijvoorbeeld een extra hoorn op de rug.
Dankzij de komst van Clara kreeg het publiek meer kennis over de neushoorn. Geleerden bestudeerden haar nauwkeurig en ook kunstenaars raakten gefascineerd. Er werden ook veel afbeeldingen van het dier gemaakt, in allerlei materialen en vormen. Het nu door het Rijksmuseum gekochte terracotta beeld behoort volgens het museum tot de mooiste beelden die ooit van Clara zijn gemaakt. Museumdirecteur Taco Dibbets is dan ook blij met de aankoop:
Met dit indrukwekkende beeld van Clara kunnen we haar unieke levensverhaal blijvend in het museum vertellen. Clara ontroert, is levensecht en lijkt zo weg te kunnen lopen.
