De aambeien van Napoleon

Er zijn nogal wat schilderijen waarop Napoleon zittend op een paard is afgebeeld. In 1815, tijdens de wereldberoemde Slag bij Waterloo, zagen zijn mannen hem echter minder vaak op een paard zitten dan ze gewend waren. Daar was ook wel een goede reden voor. De keizer had tijdens de slag last van aambeien.

Hoewel Napoleon in 1815 niet meer dezelfde Napoleon was als voor zijn verbanning naar Elba, hadden zijn manschappen voorafgaand aan de Slag bij Waterloo nog altijd een onwrikbaar vertrouwen in hun leider. In de ogen van zijn soldaten was hij onoverwinnelijk. Natuurlijk was de veldtocht naar Rusland niet afgelopen zoals verwacht, maar dat kwam door de weersomstandigheden en dat Napoleon in 1814 de Slag om Frankrijk verloor, was te wijten geweest aan het verraad van enkele maarschalken. Aan Napoleon lag het niet, zo vonden veel soldaten.

Zijn manschappen vertrouwden in 1815 in een goede afloop, maar het kan hen niet zijn ontgaan dat de keizer fysiek (maar ook mentaal) niet helemaal in goede doen was. Johan op de Beeck schrijft hierover in zijn onlangs verschenen boek Waterloo – De laatste 100 dagen van Napoleon onder meer het volgende:

“Een leider die op een stoeltje zit waar hij vroeger te paard rondstoof, die beveelt maar niet passioneert, die aarzelt in plaats van verwondert. Het kan de manschappen en de officieren van Waterloo niet zijn ontgaan.”

Dat Napoleon minder op zijn paard zat dan normaal, was dus begrijpelijk. Wie aambeien heeft is door de pijn vaak niet in staat om paard te rijden. De Slag bij Waterloo beleefde de Franse keizer daarom sporadisch te paard. Johan op de Beeck:

“Hij was daardoor veel minder aanwezig in de slag dan bijvoorbeeld Wellington, die de hele dag langs de linies reed, zich overal toonde en met eigen ogen kon zien wat er gebeurde.”

Napoleon verloor de Slag bij Waterloo natuurlijk niet omdat hij aambeien had, maar een opvallend detail is het wel.

Krachtige comeback

Napoleon wegzetten als een verzwakt man die in 1815 niet meer in staat was leiding te geven, gaat natuurlijk te ver. Maar iets van zijn glans was hij na de verloren slag om Frankrijk wel kwijt. Er lijkt toen iets in de keizer te zijn geknakt. Niet voor niets probeerde hij na de verovering van Parijs zelfmoord te plegen. Het vergif dat hij innam was echter te oud.

Na zijn verbanning naar Elba was Napoleon echter vastbesloten om een grote comeback te maken. En daar slaagde hij op uitzonderlijke wijze in. Na zijn ontsnapping van Elba was het Napoleon gelukt om in drie weken tijd van de Franse kust naar Parijs op te rukken. Hij was vervolgens binnen een dag weer keizer geworden en amper twee maanden later had hij het regeringsapparaat naar zijn hand gezet en het leger weer strijdbaar gemaakt. Te onderschatten was Napoleon dus niet. Bij Waterloo moest hij het echter opnemen tegen teveel tegenstanders tegelijk en werd hij definitief verslagen. Hierna werd hij niet verbannen naar Elba maar naar het afgelegen, verlaten Britse eiland Sint-Helena. Zes jaar later overleed hij daar.

• Artikelen over de Slag bij Waterloo
• Lees ook: Slag bij Waterloo: doden en gewonden
• Boek: Waterloo – De laatste 100 dagen van Napoleon