Henry Morton Stanley, journalist en ontdekkingsreiziger

De Britse-Amerikaanse ontdekkingsreiziger en journalist Henry Morton Stanley werd vooral bekend vanwege zijn zoektocht naar David Livingstone.

Henry Morton Stanley wordt op 28 januari 1841 als buitenechtelijk kind geboren in Denbigh, een plaatsje in Wales. Hij krijgt de naam John Rowlands en wordt grootgebracht in een armenhuis. In 1859 reist hij als scheepsjongen naar New Orleans waar hij gaat werken voor een koopman met de naam Stanley. Hij neemt de naam van de koopman over en treedt in 1861 toe tot het leger van de Geconfedereerde Staten van Amerika.

Burgeroorlog

Deze carrière verloopt weinig voorspoedig. Tijdens de eerste veldslag wordt het regiment waar Stanley deel van uitmaakt al verslagen door het leger van de Unie. Stanley wordt gevangen genomen en besluit zich dan aan te sluiten bij het leger van de Unie zodat hij geen jaren in gevangenschap hoeft te blijven. Hij werkt enige tijd als klerk op een fregat.

Na de Amerikaanse Burgeroorlog wordt Stanley journalist voor de New York Herald (1867). In die functie reist hij naar Oost-Afrika om op zoek te gaan naar David Livingstone, een beroemde Britse ontdekkingsreiziger van wie al geruime tijd niets meer is vernomen. Livingstone was enige jaren eerder naar Afrika afgereisd om op zoek te gaan naar de bronnen van de Nijl.

Henry Morton Stanley gaat op zoek naar Livingstone. In 1871 reist hij vanuit Zanzibar in westelijke richting. November 1871 ziet hij bij Ujiji aan het Tanganjikameer een blanke man. Stanley zou de man toen aangesproken hebben met de volgende beroemd geworden woorden:

“Doctor Livingston, I presume?”.

Hij blijkt inderdaad de gezochte ontdekkingsreiziger en zendeling voor zich te hebben.

Stanley en Livingstone exploreren hierna het noordelijke uiteinde van het Tanganjikameer. Ze stellen vast dat het meer niet verbonden is met het Albertmeer (tegenwoordig: Mobutumeer). Na dit onderzoek keert Stanley terug naar huis (maart 1872). Livingstone blijft in Afrika en overlijdt daar op 1 mei 1873. Stanley vernoemt later de Livingstonewatervallen naar de Schotse zendeling.

Op kosten van de New York Herald en de Daily Telegraph maakt Stanley van 1874 tot 1877 een tweede reis door Midden-Afrika. Tijdens deze reis stelt hij onder meer de loop van de Congorivier vast. Het is een reis waarbij de expeditieleden veel te verduren krijgen. Van de 356 man die beginnen aan de expeditie blijven er slechts 114 in leven. Stanley zelf is de enige overlevende van de vier Europeanen die deelnemen aan de reis.

Onafhankelijke Kongostaat

In 1879 reist Stanley nogmaals naar Afrika. Ditmaal in opdracht van de Association Internationale Africaine van koning Leopold II van België. Namens de Belgische koning neemt hij het aan de zuidelijke oever van de rivier de Congo gelegen gebied in bezit. In 1881 sticht hij de handelspost Leopoldstad (tegenwoordig Kinshasa). Stanley heeft daarmee een belangrijk aandeel in de stichting van de ‘Onafhankelijke Kongostaat’ (1885).

Zijn laatste grote reis maakt hij tussen 1887 tot 1889. Stanley gaat dan op zoek naar Emin Pasha (Eduard Schnitzer), een Duitse militaire arts die door de Mahdi in het nauw gedreven is en van de buitenwereld is afgesloten. Tijdens deze reis ontdekt Stanley onder meer de rivier de Semliki. In de omgeving van het Albertmeer vindt hij Emin Pasha maar die blijkt niet gered te willen worden. Hij heeft het goed naar zijn zin in Afrika. De Duitser vergezeld Stanley wat later wel naar Zanzibar. Onderweg ontdekken de twee reizigers het Edwardmeer en het Ruwenzori-gebergte.

In 1890 vestigt Stanley zich in Engeland. Hij ruilt zijn Amerikaanse paspoort in en krijgt weer de Britse nationaliteit. Vijf jaar later wordt hij tot lid van het parlement gekozen.

Henry Morton Stanley overlijdt op 10 mei 1904 in Londen. Op zijn graf is de naam te vinden die de Kongolezen hem gaven: Bula Matari (Breker van rotsen). De Brit publiceerde verschillende werken over zijn reizen.

Lees ook: David Livingstone (1813-1873) – Ontdekkingsreiziger en zendeling
Boek: How I found Livingstone (1872)
Boek: Zeevaarders en ontdekkingsreizigers
Lijst van ontdekkingsreizigers