De rol van communisten in het verzet was onmiskenbaar en zeer intensief en deze betrokkenheid ging gepaard met enorme risico’s. De CPN profiteerde in de na--oorlogse jaren van de heldhaftige verzetsdaden van haar leden. Deze populariteit was echter van zeer korte duur. Onder invloed van de Koude Oorlog werden communisten in razend tempo van verzetshelden gedegradeerd tot vijfde colonne.
In Den Haag waren er twee Indonesische studentenverenigingen die een cruciale basis vormen voor het verzet tegen de Duitse bezetter, waarin niet alleen jonge mannen maar ook jonge vrouwen actief waren. ‘Eerst Nederland, dan Indonesië bevrijden’ was de gedachte onder de studentenverenigingen.
Tijdens de bezettingsjaren 1940-1945 stierven bewoners van psychiatrische- en gehandicapten instellingen in veel grotere aantallen dan burgers in Nederland. Hun familieleden, geconfronteerd met overlijdensberichten, plaatsten niet zelden grote vraagtekens bij dit overlijden.
Op 5 en 10 mei worden vaak afbeeldingen getoond van Winston Churchill die het V-teken maakt met wijs- en middelvinger. Vroeger dachten veel mensen dat de Britse oorlogspremier dat teken had overgehouden aan de dikke sigaren die hij rookte en die precies pasten tussen deze twee vingers.
Een onderbelicht fenomeen uit de Tweede Wereldoorlog is het zogenaamde artsenverzet: een uniek en geslaagd voorbeeld van georganiseerd, effectief, geweldloos en meerjarig weerstand bieden aan de nazi’s door een bijna voltallige beroepsgroep.
In 1944 plegen enkele verzetsvrienden een overval op een pand van De Nederlandsche Bank in Almelo. De overval wordt geleid door Derk Smoes, een ondergedoken bankmedewerker die vanwege andere verzetsactiviteiten al wordt gezocht door de nazi’s. De verzetsleden maken in totaal 46,1 miljoen gulden buit. De regering in Londen had eerder schriftelijk toestemming gegeven voor de 'grootste bankoverval aller tijden'.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog pleegde verzetsicoon Hannie Schaft diverse aanslagen op verraders en collaborateurs. In de zomer van 1944 schoot ze samen met haar verzetsvriend Jan Bonekamp in Heemstede de 55-jarige NSB’er Pieter Faber dood.
Het monument herdenkingsmonument heeft de vorm van een fakkel, symbool voor het verzetsvuur. Het bovenste deel stelt het verzet in het algemeen voor, uitgebeeld door een figuur die met gespreide armen de eronder staande slachtoffers beschermt.