Mark Barrois
In 1912 deed Japan voor het eerst mee aan de Olympische Spelen, die in dat jaar in de Zweedse hoofdstad Stockholm plaatsvonden. De bescheiden, allervriendelijkste jongeman Shizo Kanakuri werd door de Japanse keizer Mutsuhito afgevaardigd om Japan te vertegenwoordigen op misschien wel het meest prestigieuze onderdeel van de Spelen: de marathon. Het boek Het jaar dat Shizo Kanakuri verdween van de Italiaanse schrijver en journalist Franco Faggiani vertelt het merkwaardige verhaal van de atleet.
Opmars van Japan
Shizo studeert economie aan een goed aangeschreven universiteit en krijgt privélessen Engels en Frans van geleerde professoren. Zijn ouders en docenten hebben namelijk een duidelijk doel voor de jongen voor ogen: Shizo moet worden opgeleid tot prominente vertegenwoordiger van Japan op het internationale toneel. Japan heeft zich namelijk in de laatste jaren van de negentiende eeuw steeds meer opengesteld voor westerse handelaren. Voorheen exclusieve handelsposten zijn nu voor iedereen toegankelijk, en Japan oriënteert zich steeds meer op Europa en de Verenigde Staten. Daarvoor moet het land kunnen beschikken over Engelssprekende functionarissen en diplomaten, die de relaties met de westerse wereld goed onderhouden.
Voor vader, keizer en vaderland
Shizo studeert eerder vanwege plichtsgetrouwheid en vanwege zijn loyaliteit aan zijn vader, keizer en land dan uit vrije wil. Liever gebruikt hij zijn tijd om langs rivieren, over bergen en door bossen te rennen. Het dagenlang rennen om zijn hoofd leeg te maken en om één te worden met de natuur trekt Shizo veel meer dan achter de studieboeken te zitten.
Shizo’s hardlooptalent komt ook de Japanse keizer Mutsuhito ter ore. De keizer draagt Shizo vervolgens op om de nationale trots van Japan hoog te houden tijdens de marathon van de Olympische Spelen in Stockholm. Met Shizo’s grote uithoudingsvermogen en hoge snelheid moet het eremetaal binnen handbereik zijn, verwacht de keizer. Daarmee zou Japan zich ook op sportief vlak bewijzen als een van de belangrijkste wereldspelers. Shizo’s sportieve opgave wordt zo met politieke gewicht verzwaard: de sportieve prestatie is, zo is de gedachte, medebepalend voor het internationale prestige van Japan.
De Olympische Spelen
Na de maandenlange reis door enigszins vijandige, Russische dorpjes en barre vlaktes arriveert Shizo in Stockholm. Daar wacht hem een waslijst van verplichte activiteiten: plechtige ontmoetingen met prominenten, deftige diners met diplomaten en recepties met representanten van andere landen. Shizo en de rest van de Japanse delegatie gaan de evenementen allemaal keurig langs: het aanzien van Japan op het wereldtoneel versterken is immers topprioriteit. De atleten zijn daaraan ondergeschikt en zijn slechts “vallende sterren die geen recht hebben op een vaste plek aan het firmament. Jullie zijn voorbestemd om snel weer te verdwijnen”, aldus de Japanse trainer.
Verdwijning
De marathon wordt (de titel van het boek verklapt het al enigszins) een regelrechte mislukking. Shizo valt onderweg flauw en komt uren later pas weer bij zijn positieven. Hij durft zich, uit schuldgevoel en in de wetenschap dat hij heel Japan teleurgesteld heeft, niet meer te melden bij de Japanse delegatie en verdwijnt. Zijn marathon blijft onafgemaakt.
Na het falen bij de marathon en enkele omzwervingen bij het Franse vreemdelingenlegioen, besluit Shizo om terug te keren naar Japan. Uiteindelijk geraakt hij in het ruige Rausu, een vissersdorpje in het noordelijkste puntje, waar hij in afzondering leeft en de zorg voor een kersenboomgaard op zich neemt. In die natuurlijke omgeving worstelt Shizo met de betekenis van waarden als eergevoel, loyaliteit en respect – begrippen die in Japan, op papier althans, duidelijk en vastomlijnd zijn, maar die voor Shizo toch niet zo eenduidig aanvoelen.
Kersenbomen en de auto-industrie
Terwijl Shizo jaar in jaar uit mediteert en de kersenbomen verzorgt, trekt de Japanse geschiedenis, met enige vertraging en met een zekere afstandelijkheid, als een wolk, aan hem voorbij. Hij hoort dat Japan in de Eerste Wereldoorlog als winnaar uit de bus komt, dat premier Hara Takashi in 1921 wordt vermoord door een spoormedewerker, dat Tokio in 1923 wordt verwoest door een aardbeving, dat alle Japanse mannen in 1925 stemrecht krijgen, dat Hirohito, de kleinzoon van keizer Mutsuhito, in 1926 tot honderdvierentwintigste keizer wordt gekroond, dat Japan in 1945 in de Tweede Wereldoorlog wordt gedwongen tot overgave door de twee atoombommen, dat door de nederlaag in die oorlog de rol van keizer Hirohito verandert van ‘goddelijke troonopvolger’ naar ‘bureaucraat’, en dat Japan in 1952 weer onafhankelijk wordt, en zich ontpopt tot een land met een bloeiende staal- en auto-industrie.
Van dichtbij maakt Shizo de aansluiting van Rausu op het elektriciteitsnet en de introductie van de eerste radio mee. En hij ziet hoe Rausu een tijdlang opbloeit door de zeehandel, maar vervolgens weer snel vergrijsd. Rausu wordt een uitgestorven dorp, bevolkt door zwakke ouderen, waaronder Shizo zelf. Maar dan, als Shizo de zeventig al is gepasseerd, overkomt hem iets wonderbaarlijks: hij wordt uitgenodigd om de marathon van 1912, inmiddels al ruim vijftig jaar geleden, alsnog uit te lopen…
Het jaar dat Shizo Kanakuri verdween
Het jaar dat Shizo Kanakuri verdween is een prachtige mix van beschrijvingen van- en liefde voor de natuur, de wijsheden van het shintoïsme en de geschiedenis van Japan in de vroege twintigste eeuw. En dat allemaal binnen het opmerkelijke levensverhaal van een unieke marathonloper.
Bekijk dit boek bij:
