Lilian Visser
Zuid-Afrikaanse havenstad in de Oost-Kaap. Port Elizabeth is zo’n zestien kilometer lang en onder toeristen ook bekend als watersportcentrum.
Port Elizabeth wordt in 1820 gesticht door Britse kolonisten als grensgebied tussen de Kaapkolonie in het westen en de Zuid-Afrikaanse stam Xhosa in het noordoosten. De oprichter, de Britse gouverneur in de Kaapkolonie, Rufane Shaw Donkin vernoemt de nieuwe stad naar zijn vrouw Elizabeth.
Ontdekking van de Algoa-baai
Port Elizabeth is tot de vijftiende eeuw met name bewoond door voorouders van het Xhosa-volk. De haven wordt voor het eerst aangedaan door de Portugese ontdekkingsreizigers Bartolomeu Dias (1488) en Vasco da Gama (1497) die net uit Kaap de Goede Hoop komen. De Kaapkolonie staat vervolgens jarenlang onder bewind van medewerkers van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) onder leiding van Jan van Riebeeck.
In 1799 wordt het gebied waar het huidige Port Elizabeth is gevestigd ingenomen door de Britten die Zuid-Afrika binnenvallen. Zij bouwen het beroemde Fort Frederik, voor de hertog van York. Van 1814 tot 1821 is het gebied vervolgens in handen van de Voortrekkersleider, Piet Retief, die woont op de Strandfontein-boerderij. Die trekt echter richting het noorden tijdens de Grote Trek, wanneer de Afrikaner boeren de Britse overheersers ontvluchten.
Boerenoorlogen
Port Elizabeth wordt dus in 1820 door de Britten gesticht, om de Zuid-Afrikaanse Xhosa-stam uit hun buurt te houden. De stad breidt uit met als hoogtepunt de bouw van de treinverbinding naar Kimberly in 1873. In die Noord-Kaapse stad is kort daarvoor een diamantmijn ontdekt. Vanaf dan komen mensen van heinde en verre om zich te vestigen in de havenstad. In 1861 wordt Port Elizabeth een autonome gemeente.
Tijdens de Tweede Boerenoorlog is het treinstation van Port Elizabeth een belangrijk aanvoerhaven van soldaten, paarden en oorlogsmateriaal naar het front. Hoewel in de stad zelf geen gevechten plaatsvinden komen er wel veel vluchtelingen naar de stad. Deze Afrikaner vrouwen, mannen en kinderen worden verzameld in een concentratiekamp, een uitvinding van de Britse generaal Lord Kitchener. Dat concentratiekamp is nog steeds te bezoeken.
Apartheid
Van 1962 tot 1965 wordt in de stad, net zoals in heel Zuid-Afrika gewerkt aan de herplaatsing van groepen mensen vanwege de Apartheid. Deze politiek heeft een negatief effect op de welvarende havenstad. Zo wordt de universiteit verhuisd naar een buitenwijk, waardoor de historische campus in het centrum verloedert. Ook worden er snelwegen dwars door het historische stadscentrum gebouwd, waar de stad niet mooier van wordt. In 1924 wordt de eerste autofabriek van Zuid-Afrika in Port Elizabeth geopend. Nog steeds is de auto-industrie belangrijk voor Port Elizabeth.
In 1977 vindt er een historisch drama plaats in de stad. De zwarte anti-apartheidsactivist Steve Biko wordt in Port Elizabeth opgepakt bij een wegblokkade. In het politiebureau in de havenstad wordt hij vervolgens tijdens het verhoor zo ernstig toegetakeld dat hij meer dood dan levend is als hij wordt vervoerd naar Pretoria. Daar overlijdt hij alsnog aan zijn verwondingen. Acht jaar later worden de ‘Cradock Four’, een groep zwarte activisten uit Cradock ook zwaar mishandeld door de politie, met de dood als gevolg.
Sinds de afschaffing van de apartheid is Port Elizabeth niet veel anders dan andere steden. Aids is een groot probleem en de stad heeft te kampen met veel (drugs-)criminaliteit. Omdat de stad echter veel (watersport)toeristen trekt, is Port Elizabeth toch redelijk goed ontwikkeld. In 2010 is de stad één van de speelsteden van het Wereldkampioenschap voetbal.
