Niet alleen Valencia werd in oktober 2024 geteisterd door verschrikkelijke overstromingen, maar ook de regio Murcia, al waren daar de gevolgen beperkter van omvang. De rivier Segura die daar stroomt bleef dit keer redelijk binnen haar bedding, wat in overeenstemming is met de betekenis van haar naam die letterlijk vertaald ‘veilig’ luidt. Vroeger was ze echter onberekenbaar, wat bijna anderhalve eeuw geleden tot een catastrofe leidde die de eerste internationale donoractie uit de geschiedenis op gang bracht.
Op 14 oktober 1879 verdween de zon achter dikke regenwolken, wat in eerste instantie geen reden tot zorg gaf. Maar al snel trad in het vijftig kilometer verderop gelegen Lorca de GuadalentÃn buiten haar oevers, de belangrijkste zijrivier van de Segura. Het water nam op haar weg alles met zich mee. De huizen werden van de oevers weggespoeld omdat ze nog niet zo diep gefundeerd waren als tegenwoordig. Mensen klommen in bomen om zich in veiligheid te brengen. Het hoogwater bewoog zich vervolgens richting Murcia.
Rond middernacht zag de brandwacht op de toren van de kathedraal deze vloedgolf richting de stad komen en liet de noodklokken oorverdovend luiden om de mensen te waarschuwen. Deze renden hun balkons op, zonder echter te weten wat ze moesten doen. Het water spoelde toen al lijken van mensen en dieren door de straten die op het omliggende platteland verrast waren, wat grote paniek in de stad veroorzaakte. Hoewel de rechteroever al volledig overstroomd was konden nog een aantal vrouwen en kinderen via de brug gered worden. Anderen zochten hun toevlucht in de hoger gelegen kathedraal, maar velen verdronken in de kolkende Segura.
Hulpacties
Er waren meer dan duizend doden te betreuren en bovendien waren de akkers verwoest, waardoor de oogst voor het volgende jaar direct in gevaar kwam. De hele regio was materieel geruïneerd. Wat voorheen op schilderijen nog als paradijselijk verbeeld was, zag er nu uit als een horrorlandschap. In de nacht van 15 oktober 1879 was alles verwoest.
Het was waarschijnlijk een regionaal drama gebleven als de journalist José MartÃnez Tornel (1845-1916) niet de volgende dag in de plaatselijke krant had geschreven wat hij vanaf de toren van de kathedraal gezien had. Een paar jaar eerder was men ook in Spanje begonnen met de aanleg van een telegraafnet, dat door Tornel ‘de zenuw van de wereld’ genoemd werd. Berichten die er vroeger weken over deden om verspreid te raken, stonden nu een dag later in de kranten van Madrid. De bewoners in de hoofdstad waren sterk onder de indruk van de gebeurtenissen en dat gold al snel voor het hele land. Koning Alfonso XII (1857-1885) bracht een bezoek aan het rampgebied en het Spaanse persbureau verspreidde het nieuws over heel Europa, geïllustreerd met gravures.
Gustave Doré (1832-1883) voorzag de publicatie van illustraties en literaire kopstukken als Victor Hugo (1882-1885), Alexander Dumas Jr. (1824-1895) en Emile Zola (1840-1892), maar ook paus Leo XIII (1810-1903) en koning Alfonso XII, schreven de artikelen. Bovendien waren er tientallen handtekeningen van regeringsleiders over de hele wereld in opgenomen. Een gewoon exemplaar kostte één franc, voor een luxe uitgave moest vijfentwintig franc worden neergeteld.
De solidariteit ging echter nóg verder. In het hippodroom van Parijs werd een feest voor zevenduizend gasten georganiseerd, met parades van de nationale garde en een groep Spaanse toreadors. Kosten nog moeite werden gespaard en zelfs de kathedraal van Murcia werd op schaal nagebouwd. Deze had weliswaar meer weg van die van Sevilla, maar toch konden op deze manier de bezoekers een indruk krijgen van de monumentale pracht van de stad.
In een tombola konden als prijs enkele bezittingen van beroemdheden worden gewonnen. Na afloop bracht een optreden van flamenco-dansers het publiek in vervoering. Uiteindelijk kon een bedrag van enkele miljoenen francs aan Murcia worden geschonken. Dankzij deze hulp kon voorzichtig met de wederopbouw worden begonnen. In de negentiende eeuw hadden Spanje en Frankrijk politiek gezien regelmatig lijnrecht tegenover elkaar gestaan, maar gedurende deze weken leek het wel of de Pyreneeën niet bestonden.
Een lange geschiedenis
Menig meteoroloog liet zich vorig jaar verleiden om de overstroming in Valencia toe te schrijven aan klimaatverandering. Historici weten echter beter. De vroegste vermeldingen van overstromingen in het zuidoosten van Spanje als gevolg van sterke regenval gaan terug tot de veertiende eeuw en de meesten daarvan deden zich voor in het najaar. Zo ook die van 14 oktober 1957 waarbij tachtig mensen in Valencia hun leven verloren. Toen waren het drie dagen van regenval die de rivier Turia buiten haar oevers lieten treden, met verwoestende gevolgen. Om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen werd de loop van de rivier aan de zuidzijde van de stad omgeleid.
De oorspronkelijke rivierbedding veranderde de afgelopen tientallen jaren in een parkachtig stadsgebied met de prestigieuze architectonische objecten van Santiago Calatrava (1951). Tegelijkertijd nam echter de verstedelijking ten zuiden van de stad sterk toe en het was juist daar, in de voorsteden Horta Sud en Ribera Alta, waar het water op 29 oktober 2024 genadeloos toesloeg toen het aldaar aangelegde afvoerkanaal van de Turia het niet meer kon verwerken. Ook dit keer kwam de koning op bezoek, maar kreeg een minder vriendelijk onthaal dan zijn betovergrootvader.
Bronnen â–¼
