Het Institute du Monde Arabe op de linker Seine-oever in Parijs is met zijn strakke façade van talloze rijkversierde vensters een blikvanger die op zonnige dagen met de hemel lijkt te versmelten. Deze ‘Erfenis aan het Franse Volk’ van voormalig president François Mitterand (1916-1996) biedt onderdak aan een museum voor Arabische kunst, een bibliotheek en onderhoudt banden met de beroemde Sorbonne-universiteit en het Collège de France.
Het was deze plaats van kennis en wetenschap over de Arabische wereld die zo’n tien jaar geleden opheldering verschafte over de oorsprong van een aantal zeer bekende sprookjes, die al drie eeuwen lang voor het slapen gaan aan kinderen worden voorgelezen, namelijk die van Ali Baba en de veertig rovers en Aladin en de wonderlamp. Van Aladin bestaan inmiddels tientallen verschillende versies, maar van geen enkele daarvan is de totstandkoming met zoveel geheimzinnigheid omgeven als het origineel.
Betoverend Parijs
De Syriër sprak Arabisch, Turks, Frans, Italiaans en een klein beetje Provençaals. Samen maakten ze een lange reis door Cyprus, Egypte, Tunesië, Italië, Marseille en tenslotte naar Parijs, waar ze in het najaar van 1708 arriveerden. Ze namen er hun intrek in een woning op de Pont Saint-Michel, waar Diyab dagelijks vol verwondering de klokken van de Notre Dame hoorde luiden. Aangezien er in Aleppo überhaupt geen kerkklokken waren had dit een betoverende werking op hem. Als Maronitische christen interesseerde hij zich voor religie, monumenten en gastronomie en hield nauwgezet al zijn observaties bij. Zo beschreef hij de ziekenhuizen Hôtel Dieu en La Salpêtrière, de winter van 1709 die de strengste sinds mensenheugenis was en de pracht en praal van het koninklijke paleis in Versailles.

Assistent van de bibliothecaris
Diyab bezocht samen met Paul Lucas ook koning Lodewijk XIV in Versailles om een kooi met woestijnspringmuizen te tonen. Aan het hof was men enthousiast over deze beestjes, maar de vreemde oosterling met zijn grote snor, tulband en kaftan trok al snel meer aandacht. Bovendien bracht Paul Lucas hem in contact met een wetenschapper die aan het Collège de France de Arabische taal onderwees: Antoine Galland (1646-1715). Die was op dat moment bezig met de vertaling van een veertiende-eeuws manuscript met de titel Duizend-en-één-Nacht en vroeg Diyab om het daarbij te helpen, zo beschreef laatstgenoemde het tenminste in 1763 in zijn levensverhaal.
De Oriëntalist Galland trof de Syriër meerdere malen om samen het manuscript te ontcijferen. Toch wordt Hannah Diyab in de publicaties van Galland nergens genoemd. Alleen zijn latere levensverhaal geeft uitsluitsel over de belangrijke bijdrage die hij als jongeman leverde aan de totstandkoming van de Sprookjes van Duizend-en-één-Nacht.
Weeskinderverhalen
Het boek van Antoine Galland was meteen een groot succes en pas in de loop van de vorige eeuw begonnen er twijfels te ontstaan rond de oorsprong van een aantal verhalen die door literatuurwetenschappers als de ‘weeskinderverhalen’ betiteld werden. Tot op heden zijn er namelijk geen Arabische bronnen voor gevonden.
Mogelijk heeft de Syriër Antoine Gallant dus voor de gek gehouden. De sleutel tot dit geheim ligt vermoedelijk besloten in diens eigen vertellingen die zich in de bibliotheek van het Vaticaan bevinden. In 2015 vertaalden drie academici het reisbericht van Hannah Diyab in het Frans en wreven toen bij wijze van spreken over de wonderlamp van Aladin. De overeenkomsten tussen Aladin en Diyab zijn namelijk erg opvallend. Beiden verloren op jonge leeftijd hun vader en werden door een ‘oom’ uit een ver land geholpen. Deze maakte Aladin vertrouwd met edelstenen en kostbare stoffen en nam hem mee naar een grot waarin zich een lamp bevond.
Parallelen
En zo bevat het sprookje nog meer autobiografische elementen van Hannah Diyab. Niettemin werd het een wereldsucces, dat bewerkt werd voor de opera, cinema, speelfilms en televisieseries, zonder dat de Syriër ook maar één keer werd genoemd. Die verliet in het najaar van 1709 Parijs om naar zijn thuisstad Aleppo terug te keren, waar hij als lakenhandelaar zijn geld ging verdienen. Net zoals Aladin…
Trailer van de meest recente verfilming van ‘Aladin en de wonderlamp’
Disney, 2019
Top 50 Arabische woorden in het Nederlands
Wat zijn Arabieren?
Boek: De vertellingen van duizend en een nacht
Bronnen ▼