Taalgeschiedenis - Geschiedenis van de Nederlandse taal

Spanje·Taalgeschiedenis·Tachtigjarige Oorlog

Spaans benauwd – Herkomst van het gezegde

Als je het Spaans benauwd hebt of Spaans benauwd bent, heb je het ontzettend benauwd. Letterlijk. Maar ook figuurlijk kun je het Spaans benauwd hebben. Je ziet dan heel erg tegen iets op en zit emotioneel in de rats. Wat is de herkomst van het gezegde ‘Spaans benauwd zijn’?

Sportgeschiedenis·Taalgeschiedenis·Trivia·Voetbal

Top 10 – mooiste voetbalwoorden en uitspraken

De voetbalsport heeft prachtige termen en uitspraken opgeleverd, die de Nederlandse taal hebben verrijkt. Bekend is het cruijffiaans, zoals het unieke taalgebruik van de legendarische voetballer en voetbaltrainer Johan Cruijff (1947-2016) genoemd wordt. Maar ook andere spelers, trainers en ook tv-presentators leverden een mooie bijdrage aan de Nederlandse taal. Op Historiek een top 10 van de meest legendarische woorden en

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia·Tweede Wereldoorlog

‘Een pgoleet met agistocgatische alluges’

Nederlanders nemen niet snel een blad voor de mond: we kennen een lange traditie van mopperen en klagen. In vergeten archiefmappen hebben de grieven zich eeuwenlang opgestapeld; je vindt er bijvoorbeeld klachten over helse grammofoonconcerten, onbedekte museale geslachtsdelen en onhoffelijke agenten. Veel van deze brieven schetsen onbedoeld een vermakelijk tijdsbeeld. Historisch letterkundige Annemieke Houben diept voor Historiek elke week een

Detail van een portret van keizer Karel V, met een flinke 'kul' (geen flauwekul dus)

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

Flauwekul! (Slappe zak…)

Dat met ‘flauwekul’ onzin wordt bedoeld is algemeen bekend. Veel minder bekend is dat het woord ‘kul’ afkomstig is uit het Oudnederlands, als benaming voor de ’teelbal’ of ‘zaadbal’. We duiken kort in de historische achtergrond.

Azië·Nederlands-Indië·Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

Oost-Indisch doof zijn – Herkomst van de uitdrukking

De uitdrukking Oost-Indisch doof zijn betekent dat je doet alsof je iets niet hebt gehoord. Wat heeft dit gezegde met het voormalige Nederlands-Indië van doen?

Romeinse Rijk·Taalgeschiedenis

Carpe diem (Pluk de dag)

De bekende Latijnse spreuk Carpe diem betekent zoveel als ‘pluk de dag’, waarmee bedoeld wordt dat men vooral van het leven moet genieten. De spreuk werd veelvuldig gebruikt door humanisten als tegenhanger voor het godvrezende ‘memento mori’ (gedenk te sterven).

Op de fles gaan (cc - Pixabay - OpenClipart-Vectors)

Eten en drinken·Taalgeschiedenis·Trivia

Op de fles gaan – Herkomst van de uitdrukking

Over de uitdrukking ‘op de fles gaan’, dat betekent dat je failliet gaat, doen meerdere verklaringen de ronde. Waar komt dit gezegde volgens taalwetenschappers vandaan?

Terrorist (cc - Pixabay - TheDigitalWay)

Politieke geschiedenis·Taalgeschiedenis

Herkomst van het woord ’terrorist’

Sinds de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten, komt in de media regelmatig het woord ’terrorisme’ voorbij. Waar komt dit begrip eigenlijk vandaan? Een korte etymologie van de term terrorisme.

Religieuze geschiedenis·Taalgeschiedenis·Trivia

De kogel is door de kerk

Je hoort het nog wel eens iemand zeggen: ‘De kogel is door de kerk’. Als de kogel door de kerk is, is er iets beslist of is de knoop (eindelijk) doorgehakt. Waar komt dit bijzondere gezegde vandaan?

Stefan Bakałowicz. "At Maecenas' reception room"

Biografieën·Romeinen·Taalgeschiedenis

Gaius Cilnius Maecenas (ca. 70-8 v.Chr.) – De eerste ‘mecenas’

De Romeins-Etruskische staatsman Gaius Cilnius Maecenas vertegenwoordigde keizer Augustus als die afwezig was. Hij stond bekend als een groot kunstliefhebber. Het woord mecenas, als benaming voor een persoon die als beschermheer of -vrouw van kunstenaars of geleerden optreedt, is van zijn naam afgeleid.

Zigeunerwoorden in het Nederlands- Zigeuners (cc - Pixabay - WenPhotos)

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

Top 25 – Zigeunerwoorden in het Nederlands

In de Nederlandse taal en in dialecten zijn ruim 130 zigeunerwoorden in omloop. Zigeuners, zoals de Roma en Sinti, zijn mensen die al eeuwen rondreizen en geen eigen land hebben. Ze wo(o)n(d)en verspreid over Europa en Azië. Al sinds de late Middeleeuwen wonen er zigeuners in Nederland. Zij hebben de Nederlandse taal tientallen woorden opgeleverd.

Politieke geschiedenis·Taalgeschiedenis·Trivia

Op zijn elfendertigst

Het gezegde ‘op zijn elfendertigst’ heeft een boeiende herkomst. Deze uitdrukking is ofwel afkomstig uit de tijd van de Republiek der Verenigde Nederlanden (1588-1795), ofwel uit de wereld van het weefgetouw. Welke verklaring klopt? En waarom?

Taalgeschiedenis·Trivia

Een wit voetje halen

De uitdrukking ‘een wit voetje halen’ wordt veel gebruikt en de betekenis is bij de meeste mensen ook wel bekend. Een wit voetje halen bij iemand houdt in dat je in de gunst van die persoon wilt komen. Vaak door te slijmen. Je probeert bijvoorbeeld bij je baas in een goed blaadje te komen. Hoe komen we aan ‘een wit

'Naar de Filistijnen gaan' - University of California Libraries

Religieuze geschiedenis·Taalgeschiedenis

‘Naar de filistijnen gaan’ – Herkomst van de uitdrukking

Als iets “naar de filistijnen” is, dan is iets volledig verloren gegaan of dusdanig vernield dat het niet meer te gebruiken is. De uitdrukking is afkomstig uit de Bijbel. In verschillende bijbelboeken wordt de strijd tussen de Israëlieten en de Filistijnen beschreven. Dit volk vestigde zich in de twaalfde eeuw voor Christus aan de zuidwestkust van Kanaän, in de buurt

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia·Uitvindingen

Herkomst van de komma

Herkomst van de komma. De komma is een belangrijk leestekens en al eeuwenoud. Waar, wanneer en door wie werd dit leesteken geïntroduceerd?

Religieuze geschiedenis·Taalgeschiedenis·Trivia

Abraham gezien hebben – Sara gezien hebben

Als je als man of vrouw 50 jaar wordt, is de standaarduitdrukking dat je dan Abraham of Sara gezien hebt. Maar waar komen deze uitdrukkingen – ‘Abraham gezien hebben’ en ‘Sara gezien hebben’ – eigenlijk vandaan?

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

Weten waar Abraham de mosterd haalt

De uitdrukking ‘weten waar Abraham de mosterd haalt’ is algemeen bekend. Het gezegde betekent dat je goed op de hoogte bent en weet hoe iets in elkaar zit.

De Pavlovreactie - Eén van Pavlovs honden (Pavlov Museum, 2005) - cc

Dieren·Populair·Taalgeschiedenis

Ivan Pavlov en de Pavlovreactie

Met een Pavlovreactie wordt een aangeleerde, onbewuste reactie bedoeld. We danken dit begrip aan de Russische fysioloog en Nobelprijswinnaar Ivan Pavlov (1849-1936) die een beroemd experiment met honden uitvoerde.

Gottfried Heinrich zu Pappenheim, de man van de Pappenheimers

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

“Je Pappenheimers kennen” – Herkomst van de uitdrukking

De uitdrukking ‘Ik ken mijn pappenheimers’ is al eeuwenoud. Het betekent zoveel als: ik weet over wie ik het heb, ik ken mijn mensen, ik weet wat voor vlees ik in de kuip heb. Waar komt de uitdrukking ‘Ik ken mijn pappenheimers’ vandaan?

Plaatsnaamborden in Friesland bevatten de Nederlandse én Friese naam. (

Populair·Taalgeschiedenis

Kneppelfreed: Waarom Fries wel een rijkstaal is en Limburgs niet

Een veel gehoord argument voor het prestigeverschil tussen het Fries en Limburgs is dat het Fries een échte taal zou zijn, terwijl het Limburgs ‘slechts’ een dialect is. Dit argument snijdt evenwel geen hout.

De zwangenzang - Gravure door Reinier van Persijn

Dieren·Populair·Taalgeschiedenis

De Zwanenzang – Herkomst van de uitdrukking

Iemands laatste daad wordt soms aangeduid met het begrip zwanenzang. De persoon in kwestie verricht nog een laatste daad, voor hij of zij wat anders gaat doen, of zelfs sterft. Ook het laatste gedicht of lied van een dichter wordt wel aangeduid als diens zwanenzang. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan?