Puriteinen en de Puriteinse beweging

Het puritanisme is een protestantse stroming die ontstond als tegenbeweging in de Anglicaanse Kerk, die volgens de aanhangers te Rooms was. De puriteinen wilden de kerk zuiveren van alle Roomse overblijfselen. Het belangrijkste binnen het puritanisme was de persoonlijke relatie met God en Christus en de levensheiliging van de christen. Belangrijke onderdelen van de puriteinse levensstijl zijn bijvoorbeeld een intensieve studie van de Bijbel en een strikte zondagsheiliging.

Het puritanisme kwam eind zestiende eeuw op als reactie op de Anglicaanse Kerk. De puriteinen vonden dat binnen de Anglicaanse Kerk ondanks de scheuring nog te veel Roomse elementen bewaard waren gebleven. Daarnaast streefde men een persoonlijker beleving van het christelijk geloof en een striktere levenswandel na. Inspiratiebronnen voor het puritanisme waren de zogenaamde ‘Lollards’, volgelingen van John Wyclif, en William Tyndale, de eerste protestant die de Bijbel in het Engels vertaalde.

Het puritanisme in Engeland ontwikkelde zich anders dan dat in Schotland. In Schotland kon deze stroming haar stempel drukken op de nationale Kerk, terwijl het puritanisme in Engeland de meeste tijd alleen maar op lokaal niveau grote invloed had binnen de Anglicaanse Kerk. Het puritanisme begon als beweging die een reformatie van de liturgie en kerkregering nastreefde. Toen dat niet lukte, ontstonden er veel onafhankelijke kerken en gemeenten, die tijdens het bewind van Oliver Cromwell grote invloed kregen, maar daarna slechts een marginaal bestaan kenden.

John Knox

Het Schotse puritanisme is vormgegeven door John Knox, onder meer door zijn Book of Discipline. In dit boek beschreef de reformator hoe christenen in zijn ogen moesten leven. Mede hierdoor werd het puritanisme na verloop van tijd een beweging binnen en buiten de Anglicaanse kerk die streefde naar een hervorming van personen, kerk en maatschappij volgens de richtlijnen van de Bijbel en het boek van John Knox.

In Engeland namen puriteinse gemeenschappen deel aan een opstand en burgeroorlog, waarin zij zich tegen de regeerstijl van Karel I van Engeland (1600-1649) verzetten. Later, na het herstel van de Engelse kroon, werden de puriteinen erkend als religieuze minderheden, die buiten de staatskerk stonden. Daarmee eindigde hun verzet tegen de overheidsbemoeienis met de kerk. Al snel werden zij introverte groepen, tevreden met de tolerantie, voorzichtig opererend om deze niet in gevaar te brengen.

Amerika

Verschillende puriteinen weken uit naar de Nieuwe Wereld. Bekend is bijvoorbeeld John Winthrop, een Engelse puritein die aan de basis stond van de oprichting van een van de eerste grote nederzetting in New England: de Massachusetts Bay Colony.

~ Jan Keuken

Boek: Geheim dagboek van een puritein