Aluk To Dolo: levend erfgoed van de Toraja-gemeenschap op Zuid-Sulawesi

In zijn recent verschenen boek Aluk To Dolo beschrijft Ringel Goslinga in de rituelen en tradities van de Toraja op Zuid-Sulawesi en laat hij zien hoe het kolonialisme zijn sporen naliet in de gemeenschap. David Berhitu las het boek.

In Aluk To Dolo duikt Ringel Goslinga in de gelaagde relatie tussen familiegeschiedenis en koloniale invloed op de Toraja-gemeenschap in Zuid-Sulawesi, Indonesië. Centraal staat Aluk To Dolo, oftewel ‘het geloof van de voorouders’. Dit systeem omvat meer dan spirituele overtuigingen; het verweeft sociale structuren, rituele verplichtingen en erfgoed dat tot op de dag van vandaag evolueert.

De Toraja, een inheemse bevolkingsgroep in de hooglanden van Zuid-Sulawesi, staan bekend om hun rijke tradities. Denk aan de uitgebreide begrafenisrituelen en de tongkonan, het voorouderlijk huis met zijn kenmerkende gebogen dakconstructie. Goslinga plaatst deze tradities in de bredere context van koloniale en missionaire invloed, waardoor duidelijk wordt hoe externe krachten de Toraja-cultuur hebben gevormd, maar nooit volledig hebben kunnen uitwissen.

De Nederlandse koloniale aanwezigheid in Sulawesi begon in de zeventiende eeuw, maar pas aan het einde van de negentiende en begin twintigste eeuw werd de Toraja-regio onder directe controle gebracht. Missionarissen speelden hierin een cruciale rol. Ze introduceerden niet alleen het christendom, maar beïnvloedden ook bestaande structuren en tradities. Goslinga onderzoekt deze interactie zonder een dwingend narratief op te leggen. Hij laat zien hoe tradities standhouden, zich aanpassen en in nieuwe vormen voortleven, zonder hun betekenis te verliezen.

Begrafenisrituelen

Een treffend voorbeeld zijn de begrafenisrituelen. Het offeren van karbouwen (waterbuffels) en varkens is niet slechts een eerbetoon aan de overledene, maar ook een bevestiging van sociale status en gemeenschapsbanden. Wat Goslinga hierin benadrukt, is hoe deze rituelen zich blijven aanpassen aan maatschappelijke veranderingen, terwijl hun kernfunctie intact blijft. Dit laat zien hoe erfgoed geen statisch gegeven is, maar een dynamisch proces.

De beeldtaal in het boek versterkt deze boodschap. Foto’s, archiefmateriaal en ambachtelijke details – zoals de traditionele vlechttechnieken die Goslinga zich eigen heeft gemaakt – leggen de verbinding tussen verleden en heden. Zijn grootvader werkte als zendingsarts in Sulawesi, een persoonlijke dimensie die zijn onderzoek een extra laag geeft. Niet alleen als wetenschappelijke verkenning, maar ook als een reflectie op de blijvende invloed van koloniale structuren op hedendaagse identiteitsvorming. Deze benadering maakt Aluk To Dolo niet alleen informatief, maar ook invoelbaar.

Doodscultus

Goslinga slaagt erin een diepgaand en genuanceerd beeld te schetsen van hoe erfgoed geen vaststaand concept is, maar een dynamisch proces dat zich voortdurend aanpast aan veranderende omstandigheden. Zijn visuele aanpak, waarbij hij ambachtelijke technieken herontdekt en vastlegt, voegt een tastbare laag toe aan het verhaal en onderstreept het belang van de materiële en immateriële overdracht van kennis. Zijn werk laat zien dat erfgoed niet slechts een overblijfsel van het verleden is, maar een levend proces dat zich aanpast en evolueert. Dit roept bredere vragen op over de toekomst van cultureel erfgoed in een globaliserende wereld. Hoe kunnen traditionele praktijken overleven in een tijd waarin modernisering en toerisme steeds dominanter worden? En wat kunnen we leren van de veerkracht van de Toraja-cultuur?

Wat beklijft, is precies die veerkracht. Ondanks koloniale invloeden en de druk van modernisering blijven tradities voortbestaan—soms in hun oorspronkelijke vorm, soms in een herinterpretatie die past bij de huidige tijd. Aluk To Dolo is daarmee niet enkel een historische verkenning, maar ook een reflectie op de toekomst van erfgoed. Het biedt waardevolle inzichten voor discussies over dekolonisatie, cultureel behoud en identiteit en laat zien hoe erfgoed zowel kwetsbaar als veerkrachtig is, gevormd door de tijd, maar nooit losgezongen van zijn oorsprong.

NB: De foto’s bij deze bespreking zijn niet afkomstig uit het boek