De geschiedenis van ‘Black Friday’

Eind november vliegt de term Black Friday (zwarte vrijdag) je op internet, televisie en in reclamefolders om de oren. Het begrip is verbonden aan een dag in november waarop winkels stunten met aanbiedingen en hoge kortingen. Black Friday ontstond oorspronkelijk in Amerika en komt sinds 2015 steeds meer voor in Nederland. Een beknopte geschiedenis van de populaire koopjesdag.

Over de oorsprong van Black Friday bestaan verschillende verhalen. Over het algemeen wordt aangenomen dat de term in de huidige betekenis in de jaren zestig in Philadelphia ontstond onder politieagenten.

Lange chaotische werkdag

Twee evenementen zorgden ervoor dat agenten de term Black Friday gingen gebruiken. Veel consumenten gingen de dag na Thanksgiving, sinds 1941 steevast gevierd op de vierde donderdag van november, naar het centrum om kerstinkopen te doen. Ook vond in datzelfde weekend op zaterdag de jaarlijkse Army-Navy football game plaats.

De politie moest op deze dagen langer werken en kreeg te maken met meer file, ongelukken en diefstallen dan gebruikelijk. Black Friday was voor hen een manier om de drukte, waarbij het haast zwart zag van de mensen en het verkeer, te omschrijven. Het was voor hen een negatief begrip.

In 1961 schreef Denny Griswold in haar populaire wekelijkse nieuwsbrief Public Relations News:

“De kerstman heeft de winkels van Philadelphia een cadeau gebracht in de vorm van één van de grootste winkelweekenden in de recente geschiedenis. (…) De daaruit voortvloeiende verkeersopstoppingen zijn een vervelend probleem voor de politie en in Philadelphia werd het gebruikelijk dat agenten de dagen na Thanksgiving “zwarte vrijdag” en “zwarte zaterdag” noemden.”

Big Friday

Toen de term door steeds meer burgers van de stad werd gebruikt, probeerden winkeliers los te komen van de negatieve ondertoon die Black Friday had gekregen. Ze begonnen de vrijdag Big Friday te noemen. Dit bleef echter niet heel lang hangen in de hoofden van mensen. Tientallen jaren later gebruikten de inwoners van Philadelphia en daarbuiten gewoon weer de oude term.

Niet rood maar zwart staan

In de jaren tachtig kreeg de term Black Friday een nieuwe en positieve ondertoon. Het verhaal gaat dat retailers financieel verlies leden en daardoor ‘in het rood kwamen te staan’. Door de massale aankopen op de dag na Thanksgiving wisten ze winst te maken en noteerden ze weer zwarte cijfers. Deze verklaring werd gebruikt om een gunstig beeld te geven aan het begrip en daarmee de verkoop op die dag nog verder te verhogen.

Deze uitleg werd na verloop steeds meer gezien als dé achtergrond van het fenomeen Black Friday. Hoewel het klopt dat winkels tijdens de populaire koopjesdag enorme omzetten draaien en verliezen goedmaken, is dit niet dé verklaring voor de afkomst van Black Friday. De meeste historici verwijzen hiervoor naar de politieagenten in Philadelphia.

De laatste en onbewezen verklaring die rondgaat over de geschiedenis van Black Friday heeft te maken met het slavernijverleden van Amerika. In 1800 zouden plantage-eigenaren volgens deze lezing met korting slaven hebben kunnen kopen op de dag na Thanksgiving. Dit verhaal wordt echter niet door feiten ondersteund.

Verspreiding

In de jaren negentig begon de populariteit van Black Friday verder te groeien. Sommige Amerikaanse staten gaven de dag de officiële status van vakantiedag en winkels begonnen de deuren na middernacht of heel vroeg in de ochtend al te openen.

Ook kwamen er verschillende spin-offs van deze dag. In 2005 werd bijvoorbeeld Cyber Monday geïntroduceerd. Op deze dag promoten winkels vooral online hoge kortingen. In 2010 werd verder Small Business Saturday georganiseerd om mensen aan te moedigen hun aankopen ook bij lokale winkels te doen.

Nederland

Door de opkomst van internet verspreidde het fenomeen zich wereldwijd. Ook in Nederland werd de koopjesdag vanaf 2015 overgenomen. Aanvankelijk kwamen slechts enkele winkels met Black-Friday-aanbiedingen. Een jaar later was dit aantal ruim verdubbeld. Tegenwoordig is de dag ook in Nederland niet meer weg te denken.

Retaildeskundigen vermoeden dat de groeiende populariteit van Black Friday gestimuleerd werd door de opkomst van sociale media en internet. Wereldwijde merken konden het fenomeen introduceren via hun webwinkels. Video’s over enorme (bizarre) drukte in Amerikaanse winkels om middernacht gingen viraal.

Financiële crisis

Black Friday heeft in de geschiedenis ook nog met een andere gebeurtenis te maken. In 1869 op vrijdag 24 september zakte de Amerikaanse goudmarkt in elkaar en gingen duizenden Amerikanen failliet. Deze val werd veroorzaakt door twee Wall Street-financiers, Jay Gould en Jim Fisk. Ze bedachten een plan om veel goud te kopen zodat de prijs steeg. Daarna zouden ze hun goud met winst verkopen. Toen hun samenzwering boven water kwam, belandde de beurs in een vrije val. Deze dag kwam ook bekend te staan als Black Friday.

Verder werd de term ook in 1951 gebruikt in een Amerikaans artikel over arbeiders die op deze dag massaal vrij namen.

Bronnen ▼