Spierwitte huisjes met blauwe deuren en kerkjes met blauwe koepels. Griekser kan het bijna niet. Vraag een willekeurig iemand om een Grieks eiland te beschrijven en de kans is groot dat je het bovenstaande antwoord krijgt. Het wit-blauwe plaatje, dat voornamelijk is terug te vinden op de Cycladen, is uitgegroeid tot het visitekaartje (of clichébeeld) van Griekenland.
Omdat er weinig tot geen hout beschikbaar was op de eilanden, gebruikten de bewoners (donkere) stenen voor het bouwen van hun huizen. Dat bracht wel een probleem met zich mee. Omdat deze stenen warmte absorberen, werd het binnen ondraaglijk warm in de zomer. Door de buitenmuren een witte kleur te geven, worden de zonnestralen gereflecteerd en blijft het binnen lekker koel.
Loulaki-blauw
De muren worden niet wit geverfd, maar bedekt met een flinke laag pleisterkalk (σοβάς in het Grieks) die is gemaakt van calciumcarbonaat of kalksteen. Een goedkoop en makkelijk te maken middel. Om de boel lekker fris wit te houden, krijgen de huizen minstens één keer per jaar – maar soms zelf wel drie keer – een nieuwe laag kalk. In de week voor Pasen zijn in ieder geval veel Grieken in de weer met kwast en potten witsel.
Nu is calciumcarbonaat heel helder wit, zo fel dat het je onder de felle Griekse zon hoofdpijn kan bezorgen. Om het oogverblindende wit iets te breken, wordt er een klein beetje blauw aan de kalk toegevoegd. Loulaki, een schoonmaakmiddel met een kenmerkende blauwe kleur dat werd gebruikt om kleding te wassen, bleek te reageren met de pleisterkalk.
Door wat loulaki toe te voegen aan de oplossing, kleurde die ook blauw. Hoe meer van het middel werd toegevoegd, hoe blauwer de kleur. Omdat de meeste mensen dit reinigingsmiddel in huis hadden, werd blauw een populaire kleur om naast het wit te gebruiken bij het schilderen van de huizen.
Ontsmettingsmiddel
Er is nog een historische verklaring voor de witgekalkte huizen. Aan het begin van de twintigste eeuw werden de Griekse eilanden geplaagd door ernstige ziekten, waaronder cholera. Vanwege bacteriedodende en ontsmettende eigenschappen was kalk een goedkoop middel om besmetting te beperken. Het was waarschijnlijk het meest effectieve of zelfs het enige middel dat destijds beschikbaar was voor desinfectie.
De Griekse generaal en dictator Ioannis Metaxas zou daarom in 1936 opdracht hebben gegeven de huizen op de Cycladen wit te kalken en zo de epidemieën het hoofd te bieden. Metaxas zou ook opgedragen hebben de deuren en kozijnen blauw te verven, zodat de kleuren zouden passen bij het blauw van de lucht en de zee en het wit van de schuimkoppen.
De huizen op Santorini waren van oudsher heel kleurrijk, door het gebruik van intens rood, roodbruin, warm oker, lichtblauw wit en bruin. Het gebruik van kleuren werd een stijlkwestie op het eiland. Tijdens de junta kwam daar verandering in. Vanwege politieke redenen moesten alle huizen in de kleuren blauw en wit worden geverfd. De kleur rood werd bijvoorbeeld in de ban gedaan vanwege associaties met ‘links’.
Hoe dan ook, de kleurencombinatie wit-blauw werd uiteindelijk een handelsmerk van de Cycladen-eilanden. In 1974 werd het zelfs bij wet verplicht om (nieuwe) huizen wit te verven, al waren licht oker, roze en sommige andere lichte kleuren soms ook toegestaan. De nieuwe regels werden mede ingevoerd vanwege het opkomende toerisme. De idyllische blauw-witte plaatjes op ansichtkaarten en in reisfolders moesten toeristen naar de Griekse eilanden lokken.
Griekse vlag
De eerste Griekse vlag werd aangenomen tijdens de eerste Nationale Assemblee in Epidaurus in 1822, dus een jaar na het begin van de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog. Er werden toen twee vlaggen aangenomen: een voor gebruik op land (een eenvoudig wit kruis op een blauwe rechthoek) en een voor gebruik op zee (die eruit zag als de huidige Griekse vlag). Pas in 1978 werd die laatste de nationale vlag van Griekenland.
De Assemblee koos om twee redenen voor de kleuren wit en blauw in de vlag. Ten eerste omdat de kleuren zo min mogelijk moesten lijken op rood en groen, vanwege de associatie met het Ottomaanse Rijk. En ten tweede omdat het de kleuren zijn van de lucht en de zee in Griekenland.
~ Natascha Neef – Parakalo
Overzicht van boeken over (het oude) Griekenland
