‘Op de gok en met God als gids’
Majoor John Howard tuurde door een van de ronde raampjes van zijn Horsa-zweefvliegtuig. Het Kanaal onder hem was bezaaid met schepen, en alle boeggolven wezen in de richting van de witte, licht gebogen kust van het bezette Frankrijk. De grijze zee was ruig. Howards gedachten gingen even naar de soldaten van de eerste golf, in hun honderden volgepakte landingsvaartuigen. Wat een vreselijke overtocht. Die waren vast allemaal aan het kotsen, uit angst, van de zenuwen of door de zeegang. Arme donders. Op deze manier ten strijde trekken was beter – een uurtje vliegen, ouderwets liedjes zingen en dan pal naast de vijand landen en meteen het gevecht aangaan, zonder al te veel tijd voor duistere gedachten of angst, anders dan die arme jongens ver onder hem.
Piloot Jim Wallwork hoorde de kalme stem van zijn collega achter de stuurknuppel van de Halifax die hen sleepte. ‘Het weer is goed. Bewolking op tweehonderd meter. Over een paar minuten gooien we de kabel los. We wensen jullie alle geluk van de wereld.’ Het was na middernacht. D-day was begonnen. Wallwork keek uit de cockpit en zag de branding breken op de kust.
‘Over twee minuten zijn we los!’ riep hij naar Howard en diens mannen.
De piloot van de Halifax gaf nog even door wat de windsnelheid was en hoe hoog ze zaten.
‘Klaarmaken voor loskoppelen!’ riep Wallwork.
Het zweefvliegtuig was inmiddels de kust voorbij. Onder hen lag de kustbatterij van Merville. Howard gaf zijn mannen opdracht om te zwijgen. Het zingen verstomde. De mannen trokken hun veiligheidsgordels nog wat strakker aan en wachtten op het losgooien van de sleepkabel en de vertrouwde schok die daarop zou volgen. Wallwork reikte naar de hendel waarmee zijn ‘vliegende doodskist’, zoals de Horsa’s vaak werden genoemd, zou worden ontkoppeld van de Halifax. Ze waren boven hun doelwit, en nog op tijd ook.
‘Los,’ zei Wallwork. Een duidelijk ‘twang’ weerklonk toen de kabel werd ontkoppeld. Howard voelde de Horsa even schokken en toen verdween de Halifax, terug naar Engeland. Meteen was ook het geruststellende gebrom van de motoren weg. ‘Het was bijna eng stil,’ herinnerde Howard zich later.
‘Het enige wat we konden horen, was het suizen van de lucht langs het toestel. Een geluid dat niemand ooit zou vergeten.’
Hij dacht aan zijn vrouw en zijn twee jonge kinderen, diep in slaap in Oxfordshire, en tastte toen naar een bobbel in zijn borstzak – een roodleren schoentje, het eerste dat zijn zoon Terry ooit aan had gehad.
Kapitein Lillyman staarde naar een Normandisch lappenpatroon van akkers met heggen eromheen en hier en daar een oude stenen boerderij, alles overgoten door het licht van de maan. Crouch volgde een smalle weg die ook Lillyman kon zien. Ze waren op weg naar landingszone A, de noordelijkste die de 101ste Luchtlandingsdivisie zou gebruiken, tussen twee dorpen in, Sainte-Mère-Église en Saint- Martin-de-Varreville.
Hij keek nog even zijn uitrusting na. Zijn M1A1-karabijn met inklapbare kolf kwam goed van pas als hij op korte afstand snelvuur moest geven, en met het M2-knipmes in zijn borstzak kon hij zich bevrijden van zijn parachuteharnas als hij in een appelboom bleef hangen. Hij liet zich op een knie zakken en keek door de open deur of hij de opvallende dingen in het landschap ontdekte die hij zo vaak op luchtverkenningsfoto’s had gezien.
Een rode lamp flitste aan.
Nog vier minuten.
De pathfinders keken elkaar aan. Het gestage brommen van de motoren overstemde gefluisterde grappen en gesprekken, en af en toe zagen ze bij elkaar iets van angst. De spanning was van de gezichten af te lezen. Sommigen waren zich maar al te zeer bewust van wat een sergeant hun had verteld bij een laatste briefing toen ze hem hadden gevraagd hoe hun kansen lagen om het er levend van af te brengen. Niet best. Bepaald niet best. Hopelijk lagen de Duitsers onder hen lekker te slapen.
Lillyman stond op en gaf ook zijn mannen opdracht overeind te komen. Om een beetje gewicht te lozen hadden velen zich van hun reserveparachute ontdaan en die onder hun stoel geduwd.
‘Aanhaken.’
Ze haakten hun springlijn vast aan een kabel die boven hun hoofd door het ruim liep en keken toen snel elkaars rugzak en andere uitrusting na. Lillyman liep de hele rij langs om te controleren of iedereen zijn lijn wel aan de kabel had gehaakt. Er klonk geen gedreun van luchtafweergeschut. Er waren geen zoeklichten. Ze waren niet gezien. Het landschap onder hen was in dichte mist gehuld. Lillyman wachtte af tot het licht op groen zou springen. Hij en zijn team waren de eersten van de luchtlandingsdivisies, de eersten die op D-day boven Normandië uit een Amerikaans vliegtuig zouden springen. Dat was een eer, een groot voorrecht, al helemaal omdat hem een taak was toevertrouwd die wel eens de belangrijkste zou kunnen zijn van die hele eerste golf. En ze zouden te maken krijgen met een verraste vijand, die meteen zou gaan schieten…
Als de kranten en de radio groot uitpakken met het nieuws, weet dan dat jouw pappie voorop is gegaan.
Dat waren de woorden die hij voor zijn dochtertje van drie had opgeschreven, een paar weken geleden al, toen hij hoorde wat hem te doen stond. In de cockpit bevond zich naast Crouch en Pedone ook een radioman die nu zei dat ze in de buurt van Saint-Germain-de-Varreville waren. Onder hen flitsten donkere akkers voorbij. Crouch duwde de gashendel naar voren, zodat de snelheid afnam. Enkele seconden later flitste de groene lamp aan.
‘Kom mee,’ schreeuwde Lillyman en stapte de harde wind in die van de propellers kwam, gevolgd door zeventien andere Amerikanen. Het was 0.15 uur in de ochtend van 6 juni 1944, de belangrijkste dag van de twintigste eeuw. De eerste Amerikanen waren in Frankrijk.
Het was tijd om de deuren van Howards Horsa open te doen. ‘Dat was niet zonder gevaar,’ herinnerde hij zich later. ‘Den Brotheridge maakte zijn veiligheidsriem los. Ik klemde mijn beide handen om zijn pols en zijn pelotonleider greep zijn riemen en uitrusting beet. Toen boog Den zich voorover en schoof de deur omhoog. De andere man en ik trokken hem naar achteren en hij zakte met een zucht van opluchting op zijn stoel neer en maakte zijn riem weer vast. Opeens rook iedereen de zoete, vochtige nachtelijke lucht boven Normandië die het zweefvliegtuig binnenkwam. ‘Voor het eerst ademden we allemaal de geur van Frankrijk in.’
De bruggen lagen maar een paar kilometer verderop. Tijdens hun training had Wallwork Howard gevraagd waar die het zweefvliegtuig wilde hebben.
‘Het zou ideaal zijn als je dwars door het prikkeldraad om de brug zou kunnen komen,’ had Howard gezegd.
‘Komt voor mekaar.’
Howard had geen seconde gedacht dat Wallwork dat serieus meende. Er was ongelooflijk veel stuurmanskunst voor nodig, zeker in een bepaald niet solide zweefvliegtuig. Naast Wallwork zat zijn copiloot, John Ainsworth, met een stopwatch in zijn hand. Wallwork keek naar het kompas op zijn instrumentenbord, Ainsworth hield hun snelheid in de gaten. De seconden tikten voorbij. Bijna tijd voor de kritieke bocht in de richting van het doelwit.
Ainsworth telde af.
Vijf… vier… drie… twee… één…
‘Bingo! Haakse bocht naar stuurboord en koers vasthouden.’
Wallwork bewoog de stuurknuppel en concentreerde zich op zijn taak.
Onder hen liep soldaat Helmut Römer, een jongen van achttien met een smal gezicht, over de planken van de brug. Een paar kilometer verderop ging lichtspoormunitie de hemel in. De stad Caen werd gebombardeerd. Dat was de afgelopen weken heel wat nachten gebeurd. Een ploeg artilleristen lag te slapen in een nabijgelegen bunker. Een paar van zijn kameraden waren nog niet binnen. Die zaten vast goedkope wijn te drinken in een kroeg in Bénouville, samen met slome Normandische meisjes die waren grootgebracht op melk.
Duizend meter boven Römer zag Wallworth door zijn grote perspex ruit alleen maar wolken. Hij vloog blind, vertrouwend op Ainsworth, wiens ogen vastgekleefd waren aan zijn stopwatch. Wallwork keek even op de meters voor zijn rechterknie. Snelheid 250 kilometer per uur. Ainsworth staarde naar zijn stopwatch. Drie minuten en negenendertig seconden… Veertig… Eenenveertig… Tweeënveertig…
‘Nu!’ zei Ainsworth.
Wallwork zette een scherpe bocht in. Nog steeds overal wolken. Alleen maar grijs te zien door de ruit. Waar waren die verrekte bruggen? Waar was het grote bos dat op de kaart stond aangegeven?
‘Ik zie het Bois de Bavent niet,’ zei Wallwork. Zo heette het bos op de kaart.
‘Jezus, Jim. Veel groters hebben ze niet in Normandië,’ zei Ainsworth. ‘Kijk een beetje uit je doppen.’
‘Ik zie niks.’
‘We liggen hoe dan ook op koers.’
Ainsworth keek op zijn stopwatch en begon weer af te tellen.
‘Vijf… Vier… Drie… Twee… Eén… Bingo. Draai naar stuurboord en koers vasthouden.’
Weer legde Wallwork het zweefvliegtuig op een andere koers, dit keer naar het noorden, in de richting van de oostelijke oever van het kanaal van Caen, volgens plan. In zijn hoofd zag hij de brug al, de verdediging eromheen… De hoogtemeter naast zijn linkerknie gaf aan dat hij nu snel daalde. Nog steeds alleen maar grijs achter de ruit. Wolken. Maar schuin achter zijn schouder zag hij rode flitsen waar in de buurt van Caen bommen insloegen. Zoeklichten priemden de zwarte hemel in. Ze mochten van geluk spreken als ze dit overleefden. Op zijn best een gebroken been. Twee gebroken benen. Daar waren Wallwork en Ainsley het over eens.
Hun snelheid liep terug, maar Wallwork wist dat ze toch nog met honderdveertig kilometer per uur zouden landen op ruig terrein, en als ze een Duits obstakel of een boom raakten… De cockpit was niet veel sterker dan een papieren zak in de regen: perspex ruiten en houten latten. Wallwork kon een parachute gebruiken om bij de landing de snelheid eruit te halen, maar daardoor kon ook de neus omlaag worden getrokken. En als die zich in de grond boorde, was hij er meteen geweest.
Die aanvliegroute kan m’n rug op.
Hij wist hoe ver hij van zijn doelwit was en hoe hoog hij was. Hij zou het laatste deel op instinct en ervaring doen, ‘op de gok en met God als gids’. Hij koerste omlaag, in de richting van de brug. In het zweefvliegtuig werd niet meer gezongen. De mannen aan boord hoorden alleen maar het geluid van de koude wind die langs de vleugels floot.
‘Hou je vast!’ schreeuwde Ainsworth.
Alsjeblieft God, alsjeblieft God, bad Howard. ‘Armen in elkaar haken!’ riep Wallwork.
