In 1953 publiceerde Mario Rigoni Stern (1921-2008), een Italiaanse militair, zijn non-fictie debuut Sergeant in de sneeuw. Met dit boek werd hij een van de belangrijkste literaire schrijvers van naoorlogs Italië. De debuutroman van Stern beschrijft zijn gruwelijke ervaringen aan het oostfront in de winter van 1942-1943, waar hij tegen de Russen vocht en hij en zijn strijdmakkers uiteindelijk de aftocht bliezen.
Het is geheel terecht dat van dit indrukwekkende boek nu ook een Nederlandse vertaling is verschenen bij De Arbeiderspers.
Smeerolie
Stern begint zijn verhaal met de volgende legendarische zinnen:
‘Nog altijd heb ik in mijn neus de geur van smeerolie op een gloeiend hete mitrailleur. Nog altijd heb ik in mijn oren en zelfs binnen in mijn brein het geluid van de sneeuw die knarste onder mijn schoenen, het niezen en hoesten van de Russische wachten en het geluid van het droge gras op de oevers van de Don, dat door de wind gegeseld werd. Nog altijd heb ik in mijn ogen de sterren van Cassiopeia, die zich iedere nacht boven mij uitspanden en de steunbalken van het schuilhol die ik iedere dag boven mijn hoofd had. Als ik eraan terugdenk beleef ik weer dezelfde angst als op die januariochtend toen voor het eerst een katjoesja haar tweeënzeventig raketten over ons uitstortte.’ (7)
Russische beer
Bij veertig graden onder nul en zonder voedsel moeten de Italianen, die zich ook wel de Alpenjagers noemden, zich al snel na het begin van hun campagne terugtrekken over de steppe terwijl altijd en overal de Russische beer kan opduiken. Dat leidt tot spannende real-life beschrijvingen van gevechtssituaties, die je in je eigen lijf voelt als je erover leest:
‘De Russen beginnen weer te schieten. Tourn, die enkele passen achter me loopt, raakt gewond aan zijn hand. “Ik ben gewond!” schreeuwt hij naar me. Zwaaiend met zijn hand, waar het bloed afdruipt in de sneeuw, keert hij terug. ik schreeuw dat we ons moeten verspreiden. De Russen schieten hevig. Geheel onbeschut gaan we in de sneeuw liggen. Even later dalen we verder af. Achter een hooiberg, wat meer naar rechts van ons, staat de kapitein met de verkenners.Sergeant in de sneeuw – Mario Rigoni Stern Ik voeg me bij hem met degenen die mij volgen. Er wordt verschrikkelijk zwaar geschoten in de richting van de hooiberg. Zodra we erin slagen die te bereiken, slaken we een zucht van opluchting (…) De kogels vliegen nog altijd langs de hooiberg en een ordonnans Ramazzini, die naar Moscioni wordt gestuurd met een briefje van de kapitein, zakt kermend in elkaar zodra hij zich in het open veld waagt. Twee jongens van zijn groep uit hetzelfde dorp gaan ernaartoe om hem op te halen. Tussen de fluitende kogels door brengen ze hem in veiligheid. hij is in zijn onderbuik geraakt en ligt nu bij ons in de sneeuw te kreunen.’ (106)
Slot
Er kunnen nog wel meer indringende passages geciteerd worden, maar dat zouden er te veel worden. Sergeant in de sneeuw is een ongewoon spannend boek, vooral door de scherpe directheid waarmee Stern de gevechtssituaties beschrijft. Je hart begint er spontaan sneller van te kloppen.
