‘Keltisch’ wagengraf uit IJzertijd ontdekt bij Nijmegen

In de bossen bij Heumen, ten zuiden van Nijmegen, is een rijk ‘Keltisch’ wagengraf uit de vijfde eeuw voor Christus ontdekt, met daarin onder meer wapens, vaatwerk, paardentuig en de resten van een tweewielige strijdwagen. Het graf behoort volgens onderzoekers toe aan een regionale leider die brede internationale contacten had.

De ontdekking is vrijdag in Museum Het Valkhof in Nijmegen bekendgemaakt door archeologen van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

Het graf is vermoedelijk in de zomer van 2018 al ontdekt door detectoramateurs die op zoek waren naar vondsten uit de Tweede Wereldoorlog. Waarschijnlijk stuitten ze vervolgens bij toeval op het graf uit de Midden-IJzertijd. Zij groeven de wagen hierna illegaal op. De RCE wist vervolgens beslag te leggen op de complete grafinhoud en deed een controle-opgraving op de vindplaats. De vondsten zijn hierna overgedragen aan de Provincie Gelderland, die nu als eigenaar het merendeel van de kosten voor de restauratie en conservering op zich neemt.

Verboden

Tegen de oorspronkelijke vinders is een strafrechtelijk onderzoek gestart. In de gemeente Heumen is het namelijk verboden om met een metaaldetector zaken op te graven. Daarnaast schonden ze de algemene regel die het verbiedt om dieper dan dertig centimeter te graven.

In het graf zijn een groot aantal voorwerpen van brons en ijzer gevonden. Momenteel wordt in een atelier van Restaura in Heerlen gewerkt aan de reiniging en conservering van het materiaal. Deze eerste fase van het onderzoek zal naar verwachting eind dit jaar worden afgesloten. Inmiddels is al een beeld van de aard, samenstelling en datering van het graf. Bijzonder zijn met name de gevonden metaalresten van een tweewielige wagen, waaronder ijzeren wielbanden, aspinnen en bronzen naafbanden. Bekend is dat dergelijke wagens vanaf de vijfde eeuw v.Chr. zijn gebruikt bij grafrituelen van vooraanstaande leden van Keltische groepen in met name Noord-Frankrijk, Midden-Duitsland en bepaalde delen van Engeland. Op deze plekken zijn ze echter vooral gevonden in inhumatiegraven, waarin na een crematie de onverbrande menselijke resten van overledenen zijn bijgezet, in dit geval samen met een complete strijdwagen. De RCE:

“De wagens werden als strijdwagen gebruikt. Zo werd Caesar in 55 en 54 v.Chr. tijdens zijn campagnes in Britannia nog geconfronteerd met stammen die de tweewielige voertuigen als strijdwagens inzetten (De Bello Gallico 4.33; 5.15-17). Daarnaast vormden de wagens ongetwijfeld een belangrijk statussymbool voor hun eigenaar en zullen zij gebruikt zijn bij ceremoniële aangelegenheden.”

Onder de voorwerpen die in het graf zijn gevonden bevindt zich een urn waar mogelijk de crematieresten van de overledene in hebben gezeten. Verder vond men veel onderdelen gerelateerd aan het paardentuig van de twee paarden die de strijdwagen trokken. Onder de wapens bevinden zich een zwaard en een aantal speer- of pijlpunten. Vrijwel alle objecten uit het Heumense graf zijn volgens de onderzoekers waarschijnlijk afkomstig uit zuidelijker streken.

Andere vondsten

De vondst van een wagengraf is niet uniek voor Nederland. In Nijmegen zijn al eerder resten van een tweewielige wagen uit de vijfde eeuw aangetroffen in een crematiegraf. De RCE:

“Verder kennen we uit dezelfde periode enkele elitegraven met bronzen vaatwerk en/of paardentuig, maar zonder wagenresten. Uit een oudere fase van de IJzertijd, de zevende eeuw, dateert het bekende wagengraf van Wijchen, maar het betreft daar een vierwielige ceremoniële wagen die niet inzetbaar was als strijdwagen.”

Ook interessant: De Romeinen en de strijdvaardige Kelten
Boek: Germanen, Kelten en Romeinen in de Lage Landen