Kielhalen – Een zware straf voor zeelieden

Wie vroeger op zee gekielhaald werd, had een groot probleem. Het was de een na zwaarste straf die een kapitein aan zijn manschappen kon opleggen. Wat was kielhalen ook al weer?

De straf was bedoeld voor opvarenden die een ernstig vergrijp hadden gepleegd. Voordat de straf werd uitgevoerd kreeg de veroordeelde doorgaans eerst een lederen jas of een ijzeren harnas aan. Beide moesten de enige bescherming bieden als die onder het schip doorgehaald werd. Aan de onderkant van het schip groeiden namelijk allerlei scherpe schelpen waaraan men zich eenvoudig kon bezeren. De veroordeelde kreeg soms een spons mee op zijn vervelende reis. Daarin kon onder water bijten als hij in ademnood verkeerde. Op die manier kreeg hij toch nog wat lucht binnen.

Voordat de veroordeelde in het water belandde, werd hij eerst met een katrol omhoog gehesen, tot in het uiteinde van de grote ra. Vanaf hier liet men hem hard in het water vallen. Vervolgens werd de ongelukkige helemaal langs de kiel (de onderkant van het schip) getrokken. Bij kleine schepen werd de bestrafte vaak in de lengterichting onder het schip doorgetrokken en bij grotere schepen overdwars. De hele procedure werd doorgaans drie keer herhaald.

Alleen de doodstraf was aan boord een zwaardere straf. Dat het niet de bedoeling was dat men bij kielhalen overleed, blijkt uit het feit dat de straf vroeger ook wel bekend stond als de de naaste straffe des doods.

Vroegste vermelding van het kielhalen

De vroegst bekende Nederlandse vermelding van kielhalen dateert uit 1537 en is te vinden in het “Diplomatarium Norvegicum”. Hierin staat onder meer:

(…) Voert naede scaerwaeck dat hem oick niemant vervorden en zal dair op toe coomen droncken ofte derten op die punijtie van- den kiel onder doir (…) (dronkenschap tijdens wachturen wordt bestraft met kielhalen)

(…) Voirt datter niemant jeeken en mach met messen bynnen sceeps boert ofte wythaelen dair mede toe slaen op onderde kyel doir (…) (vechten of messentrekkerij wordt bestraft met kielhalen)

Verbod

Halverwege de negentiende eeuw verbood toenmalig minister van Marine James Enslie (1795-1877) het kielhalen op Nederlandse schepen. Hij verbood ook verschillende andere lijfstraffen en beperkte het aantal zweep- en stokslagen dat mocht worden uitgedeeld.

Overzicht van boeken over de maritieme geschiedenis

Bronnen ▼