Krokodillentranen huilen – Betekenis en herkomst

Als iemand doet alsof hij huilt, dan schreit die persoon krokodillentranen. Het lijkt alsof diegene ergens door wordt geraakt, maar in werkelijkheid doet het hem of haar niets. De tranen zijn niet oprecht. Waar komt het gezegde ‘krokodillentranen huilen’ vandaan?

Over de herkomst van de uitdrukking bestaan verschillende verhalen. Zo haalt het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands aan dat het haar oorsprong vindt in het Laatlatijn. De oudste vermelding over huilende krokodillen zou voorkomen in een tekst uit 400 na Chr. van bisschop Asterius van Amasea. Daarin schreef de bisschop over nijlkrokodillen die wenen, omdat er aan mensenhoofden te weinig vlees zit om op te eten.

Middeleeuwen

In de Late Middeleeuwen ging een verhaal rond over krokodillen die zich tussen het riet verborgen hielden en de stem van huilende kinderen nabootsten om voorbijgangers te lokken. Vervolgens verslond het dier zijn slachtoffers. Rond 1400 schreef de Vlaamse dichter Jacob van Maerlant dat een krokodil huilde wanneer hij een mens doodbeet. Dit werd in die tijd ook gezegd over harpijen, drie mythologische vogels.

Doordat een krokodil bij het vangen en verslinden van zijn prooi opzettelijk huilde, ontstond de gedachte dat het een vals en huichelachtig dier was. Over schijnheilige personen die net als krokodillen hun tranen de vrije loop laten om een bepaald doel te bereiken, wordt daarom ook wel gezegd dat ze krokodillentranen huilen.

Literatuur

““Ghy weent wel, dochter, ja, soo doet de Cocodril, wanneer hy menschen vanght of yemend heeft te wil.”

Echte tranen

Dat krokodillen huilen tijdens en na het verorberen van hun prooi is geen fabel. Het dier scheidt tijdens het eten traanvocht af om vuil en bacteriën op afstand te houden. Na het eten wellen vervolgens tranen op om het overtollige zout kwijt te raken dat de krokodil tijdens de maaltijd binnenkreeg. Traanvocht is de enige manier voor een krokodil om zout uit het lichaam te krijgen.

Het gezegde ‘krokodillentranen huilen’ komt ook in veel andere talen voor. Ze zegt men in het Frans larmes de crocodile, in het Engels crocodile tears en in het Duits Krokodilsträne.

Bronnen ▼