Na uitgebreid onderzoek hebben restaurateurs het originele lam van het ‘Lam Gods’ blootgelegd. Hiervoor werd een oude overschildering, die het hoofdpersonage van het beroemde altaarstuk bijna vijf eeuwen lang bedekte, verwijderd. Het middeleeuwse Lam is dinsdag officieel gepresenteerd.
Het vijftiende-eeuwse altaarstuk, voluit getiteld De Aanbidding van het Lam Gods, is gemaakt door de broers Hubert en Jan Van Eyck. Het kunsthistorische meesterwerk bestaat uit twaalf panelen, waarvan er acht met scharnieren gesloten kunnen worden.
Al in het midden van de zestiende eeuw werd het Lam op het centrale middenpaneel overschilderd. Dit maakte deel uit van een grotere campagne, waarbij men kleine beschadigingen en enkele vroege, slordige restauraties aan het oog wilde onttrekken en het meesterwerk een fris uitzicht wilde geven. Bij een vorige restauratie in 1951 werden de groene overschilderingen rondom het Lam al weggehaald en kwamen de twee originele oren terug te voorschijn. Hierdoor had het Lam tot voor kort vier oren.
Onderzoekers van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK, Brussel) ontdekten samen met onderzoekers van de universiteiten van Gent en Antwerpen dat in totaal zo’n vijfenveertig procent van het verfoppervlak van het centrale paneel met de Aanbidding van het Mystieke Lam in de zestiende eeuw werd overschilderd. Naast het Lam werden toen ook de luchtpartij, gebouwen en heuvels in de achtergrond, gewaadplooien en het altaarkleed bedekt met een nieuwe verflaag. De onderliggende, originele schildering van de Van Eycks blijkt slechts op drie procent van het oppervlak verloren te zijn en wordt nu integraal blootgelegd.
De échte van Eyck
Bij het wegnemen van de overschilderingen – een ingreep die met chirurgische scalpels onder een stereomicroscoop werd uitgevoerd – vonden de restaurateurs een luchtpartij met subtiele kleurschakeringen en streperige wolken. De originele gebouwen, tot voor kort bedekt met een grijzige laag, tonen een veelheid aan kleuren en een opmerkelijk lichtspel. Vanonder de summiere overschildering ter hoogte van de horizon komen zelfs nieuwe gebouwen aan het licht. De effen beschildering van de kledij maakt plaats voor gewaden met complexe plooien, opgebouwd uit fijne lichtaccenten en diepe schaduwen.
De restauratie wordt uitgevoerd in een beglaasd atelier in het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK), waar de bezoekers de behandeling live kunnen volgen. De huidige fase van de campagne – de behandeling van het paneel de Aanbidding van het Mystieke Lam en zijn zijpanelen – wordt afgerond voor het Van Eyckjaar 2020.
Na het verwijderen van alle overschilderingen worden de schilderijen nog geretoucheerd en krijgen ze een nieuw vernis. Eind 2016 keerden de gerestaureerde panelen en lijsten van de buitenluiken al terugkeer naar de Sint Baafskathedraal.
Boek: Van Eyck, in detail
Boek: Het Lam Gods, Gent
