De V2-raket, de ballistische raket van de nazi’s

V2-raket

De V2 ballistische raket is een voorbeeld van zowel de immorele krankzinnigheid van het Derde Rijk als van het wetenschappelijke vernuft van zijn wetenschappers. Het was het eerste door de mens gemaakte object dat de ruimte bereikte, maar ook een enorme verspilling van middelen en mensenlevens.

Duitse wetenschappers behoorden tot de pioniers van geleide raketten. Al in 1923 publiceerde Hermann Oberth een boek getiteld De raket in de planetaire ruimte. Hij en andere wetenschappers met een vooruitziende blik vormden in 1927 de Vereniging voor Ruimtescheepvaart, waarbij de briljante maar gewetenloze Wernher von Braun zich in 1930 aansloot. Het volgende jaar lanceerde de vereniging voor het eerst een kleine raket met vloeibare zuurstof en benzine als brandstof. Het rakettijdperk was begonnen.

Vergeltungswaffe

Met Hitler aan de macht vergrootte het Duitse leger zijn belangstelling voor rakettechnologie. Het beschouwde raketten als mogelijk alternatief voor langeafstands-artillerie. In 1936 bundelde het zijn krachten met Brauns onderzoekers door een terrein aan te schaffen voor raketproeven op Peenemünde, op het eiland Usedom aan Duitslands Oostzeekust. Hier konden lanceringen worden uitgevoerd over de zee, waarbij het resultaat zichtbaar was vanaf de nabije kust. Braun werd benoemd tot technisch directeur onder kapitein Walter Dornberger, die de legerafdeling die zich bezighield met onderzoek naar ballistische raketten had geleid sinds 1930.

In Peenemünde vonden testlanceringen plaats waarbij verschillende ontwerpen en afstellingen werden beoordeeld. Het meest veelbelovend was het A-4-prototype. Deze raket had een lengte van 14 meter en een totaal gewicht van 13 ton, inclusief 9 ton brandstof en een explosieve kop van 750 kg amatol. Ze werd aangedreven door een explosief mengsel van ethanol en vloeibare zuurstof en geleid door drie-assige gyroscopen die drie kleine roeren die aangebracht waren in de vinnen en in de staart aanstuurden en vleugels in de motoruitlaat. Tijdens haar eerste succesvolle lancering op 3 oktober 1942 vloog ze meer dan 200 kilometer en behaalde ze een snelheid van mach 5 en een hoogte van 85 kilometer. Dat was hoger dan elke eerder geteste raket. Ze landde binnen 4 kilometer van haar doel. De A-4 zou later worden omgedoopt tot de V2, Vergeltungswaffe 2, één van Hitlers zogenoemde ‘vergeldingswapens’.

Na dit aanvankelijke succes bleek de V2 toch niet altijd even betrouwbaar, niet op zijn minst omdat de kleinste storing van één van de 20.000 onderdelen meestal catastrofaal was en weinig bewijs achterliet dat wees op de oorzaak. Hitler was desondanks genoeg onder de indruk om de opdracht te geven tot de productie van 250 V2’s per maand. In juli 1943 beschreef hij de raket als het wapen dat de uitkomst van de oorlog zou bepalen.

Dwangarbeiders

Op dat moment was het V2-programma reeds onder de aandacht gekomen van de Royal Air Force. In de nacht van 17-18 augustus 1943 werd het onderzoekscentrum van Peenemünde aangevallen door meer dan 500 vliegtuigen die de testlocaties en de arbeiderskwartieren bombardeerden. Met meer dan 700 doden op de grond en een uitstel van zeven weken voor de ontwikkeling van de V2, besloten de Duitse autoriteiten om de productie ondergronds voort te zetten. Als locatie werd gekozen voor het concentratiekamp Mittelbau-Dora vlakbij Nordhausen in Thüringen, waar duizenden dwangarbeiders zouden zwoegen onder de erbarmelijkste omstandigheden. Een derde van de ongeveer 60.000 ingezette arbeiders overleefde het niet.

Terwijl de massaproductie in Mittelbau-Dora op gang kwam, waren de V2’s snel klaar voor inzet in de strijd. Op 8 september 1944 werd de eerste gelanceerd richting Londen, waar deze drie burgers in Chiswick doodde. Gedurende de maanden die volgden werden circa 3.200 V’s afgevuurd vanaf mobiele lanceerinstellingen in Nederland en Frankrijk, met als doelwit vooral Londen en de haven van Antwerpen in België die van strategisch belang was voor de geallieerde opmars in Duitsland. De V2’s bleken effectief. Ze bereikten een hoogte van meer dan 80 kilometer en een snelheid van 2.900 km p/u. Hun maximale bereik van 330 kilometer werd afgelegd in minder dan vier minuten en er was niets dat gedaan kon worden om ze te stoppen als ze richting de aarde daalden.

Hun inslagen waren zo verontrustend dat de Britse autoriteiten aanvankelijk beweerden dat de mysterieuze explosies werden veroorzaakt door gaslekken. Ze bevestigden de werkelijke oorzaak pas ongeveer acht weken later. Het was het begin van een tweede Blitz, waarbij ongeveer 2.700 personen werden gedood in Londen en daarnaast 2.200 in Antwerpen. Het ernstigste afzonderlijke incident was een inslag op de bioscoop Rex in Antwerpen op 16 december die 567 levens kostte. Gelukkig was de V2-campagne geen lang leven beschoren, omdat de lanceerlocaties door de geallieerden werden ingenomen en de raketaanvallen aldus gestopt werden. Het tijdperk van de raketoorlog werd gepauzeerd.

Zware prijs

De V2 was zonder twijfel een spectaculaire technische prestatie. De uitvinding vormde de voorbode van één van de meest opmerkelijke wapenfeiten van de Koude Oorlog. Het was immers Wernher von Braun die leiding gaf aan het Apollo-ruimteprogramma van NASA dat in 1969 de eerste man op de maan bracht.

Desondanks moet niet vergeten worden dat voor de V2 een ontzettend zware prijs werd betaald. Behalve de ontelbare levens die verloren gingen tijdens de ontwikkeling en fabricage ervan, moet bedacht worden dat elke afzonderlijke V2 100.000 Reichsmark kostte en dat het totale budget voor het programma werd geschat op twee miljard dollard. Voor dat bedrag had Duitsland 20.000 Tigertanks of 800 Type VII-onderzeeboten kunnen laten bouwen. Daarnaast was voor elke V2-lancering een hoeveelheid ethanol nodig die gedistilleerd werd uit bijna 30 ton aardappelen, wat minder dan een ton aan explosieven opleverde om af te vuren op het doel.

In technologisch opzicht was de V2 absoluut een ‘wonderwapen’, maar in de meeste andere opzichten is het een wonder dat de raket ooit geproduceerd kon worden.