Wim Hora Adema – Journaliste, feministe en oprichtster van Opzij

Wim Hora Adema (1914-1998) was een Nederlandse journaliste en medeoprichtster van het feministische maandblad Opzij. Ze verzorgde lange tijd de vrouwenrubriek van Het Parool. Na een ongelukkig ontslag richtte ze zich op de realisatie van haar droom: een vrouwenkrant. Is die droom ook werkelijkheid geworden?

Wilhelmina Remelia Hora Adema werd geboren op 14 juni 1914 in het Friese dorpje Huizem/Huizum. Als meisje zou ze echter vaker luisteren naar de naam Wim, een afkorting van Wilhelmina. Ze was de oudste dochter van fabrieksdirecteur Johan Hora Adema en zijn vrouw Hantzen Stoffelsma.

Bewustwording

Op jonge leeftijd werd Wim Hora Adema al bewust van de ongelijke behandeling van vrouwen. Zo las ze het boek Vrouwenkruistocht van Jo Van Ammers-Küller (1930). Dat vertelde het verhaal over de strijd die vrouwen aan het begin van de twintigste eeuw moesten leveren om onafhankelijkheid en vrijheid. Wim raakte daar zo van onder de indruk, dat ze vanaf dat moment zeker wist dat ze een feministe was.

De ongelijkheid waarover ze las, ervoer Wim ook in haar eigen leven. Zo gaf ze later aan de bekende interviewster Elisabeth Soutberg toe:

“…wat ik niet kon hebben was toen er twee schoonzoons kwamen, m’n moeder zich voor hen uitsloofde, zoals ze het voor ons nooit had gedaan. Dat maakte me razend. […] die mannen werden weer voorgetrokken. Mijn moeder zal het niet eens bewust gedaan hebben. Het was iets wat zo hoorde…” Vrij Nederland, 1975

Wim ging op haar veertiende naar de kweekschool. Daarna volgde ze twee jaar de Montessori-opleiding. Het onderwijs en de zorg waren in die tijd een van de weinige sectoren waarin vrouwen werken.

Journalistiek gebeuren in Amsterdam

Begin jaren dertig verhuisde het hele gezin naar Amsterdam. Daar zette Wim Hora Adema haar eerste stappen in de journalistiek. In 1934 verzorgde ze de rubriek Het Amsterdams gebeuren in het Leeuwarder Nieuwsblad en voor het sociaal-democratische blad De Proletarische vrouw recenseerde ze films.

Het schrijven beviel Wim goed en ze wilde meer werkervaring opdoen. Ze solliciteerde bij het Algemeen Handelsblad, een in die tijd toonaangevend dagblad met een groot pand aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam. Ze kreeg echter geen gehoor. Niet geheel vreemd, want vrouwen waren in die tijd nog een uitzondering op krantenredacties. Ze ging daarom tijdelijk aan de slag bij een uitgeverij. Ondertussen probeerde ze alsnog bij de krant te komen. Dat lukte in 1936.

Als onbetaalde kracht mocht ze drie maanden werken op de binnenlandredactie van het Handelsblad. Blijkbaar beviel dat van beide kanten zo goed, dat ze in vaste dienst mocht komen. Wim Hora Adema was bij deze krant de eerste vrouw die zich tussen de mannelijke redacteuren wist te wurmen. Drie jaar na haar aanstelling brak echter de Tweede Wereldoorlog aan. Toen in 1941 een NSB’er als hoofdredacteur werd aangesteld, namen Wim en enkele van haar collega’s direct ontslag.

Verzetswerk in de oorlog

Van Wim Hora Adema is bekend dat ze tijdens de oorlog betrokken raakte bij het verzet. Zo diende onder andere haar woning als distributiepunt voor de koeriersters van de Binnenlandse Strijdkrachten. Twee keer per dag fietsten die langs om brieven op te halen en deze weer te verspreiden. Zelf was ze ook koerierster. Dit werk bracht een zekere spanning met zich mee. Zo herinnerde ze zich:

“We waren met twaalf meiden, dat moest wel want het was veel loopwerk. […] Een keer werd een koffer stenguns bezorgd die moest ook naar een contactadres. Ik ben doodsbang voor wapens, het enige wat me bezig hield was dat die krengen zo gauw mogelijk de deur uit moesten. We hebben ze gewoon op klaarlichte dag met de fiets vervoerd.” Vrij Nederland, 1975

Voor de vrouw (maar voor haar niet alléén)

In de oorlog kwam Wim ook in aanraking met de verzetskrant Het Parool. Dat was het begin van een jarenlange band met het latere dagblad. Toen hoofdredacteur Frans Goedhart haar vroeg een pagina voor vrouwen te maken, met meer dan alleen artikelen over breien en recepten, ging ze akkoord. Zo verscheen vanaf 1948 de rubriek: Voor de vrouw (maar voor haar niet alléén). Daarin werden luchtige artikelen over traditionele vrouwenzaken zoals mode gecombineerd met op emancipatie gerichte stukken. Daarnaast kreeg ze ook de jongerenpagina onder haar hoede; daarvoor schreef ze veel recensies over kinderboeken.

De vrouwenpagina van Wim Hora Adema werd beschouwd als de eerste feministische vrouwenpagina in de Nederlandse dagbladen (NRC, 1998). Deze wekelijkse vrouwenrubriek bracht Wim veel naamsbekendheid.

Wim Hora Adema was echter niet de enige bekende journaliste die voor de vrouwenpagina schreef. Zo plaatste Annie. M.G. Schmidt regelmatige een versje en verzorgde zij de columns ‘Impressies van een simpele ziel’. In die columns schreef ze met humor en stijl over haar indrukken van de jaren vijftig.

Andere bekende vrouwen die vaak bijdragen leverden waren Fiep Westendorp, Marjolein de Vos, Hella Haasse en Harriët Freezer. Wim had als het ware een neus voor talent en wist deze begaafde personen aan haar pagina te binden. Dat, was misschien wel háár grootste talent.

Conflict

Na ruim dertig jaar in dienst te zijn geweest van Het Parool, werd Wim Hora Adema plots op het matje geroepen. Ze kon haar oren niet geloven: ontslag. De hoofdredacteur gaf als hoofdreden aan dat de journaliste niet openstond voor verandering. Volgens Wim lag de oorzaak genuanceerder:

“…zolang de hoofdredacteur een man is, krijg je als vrouw nooit de kans je feministische visie op mens en samenleving te publiceren. Ik ben er toch zelf op stuk gelopen. Sandberg vond dat mijn pagina niet deugde. Hij zei dat ik zo ouderwets was, dat ik niet eens wist, dat de emancipatie voltooid was. 1 februari kreeg ik m’n ontslag.” Vrij Nederland, 1975

In 1968 verliet Wim Hora Adema de krant. Uit loyaliteit vertrok de groep van talentvolle vrouwen met haar mee.

‘t Wordt tijd dat de krant een mevrouw wordt

Hoewel Wim Hora Adema de krantenwereld verliet, was ze niet helemaal klaar met die wereld. Ze droomde van een vrouwenkrant. In een interview legde ze uit waarom:

“De mensen zien de krant nog altijd als een autoriteit. De krant is een meneer. Nooit is een krant een mevrouw geweest. ‘t Wordt tijd dat de krant een mevrouw wordt. […] In die krant zou alles moeten wat de andere dagbladredacties laten liggen omdat er geen tijd, aandacht of plaats voor is.” Vrij Nederland, 1975

In haar vrouwenkrant zou Wim de pagina’s vullen met verhalen over oorlog, maar ook over vrede, milieuvervuiling, geboortebeperking, onrecht en vrouwenrechten. Ook wilde ze discussies aangaan over het eten van vlees; zij was zelf een echte dierenvriend. Maar haar droom nam een andere wending.

Opzij

Eind jaren zestig en begin jaren zeventig brak de tweede feministische golf aan. In die golf stond onder andere sociale, economische en seksuele gelijkheid voor de vrouw voorop. Allerlei actiegroepen zoals de Dolle Mina’s en Man Vrouw Maatschappij (MVM) werden opgericht.

Wim Hora Adema raakte betrokken bij MVM en kwam in goed contact te staan met sociologe en feministe Hedy d’Ancona. Samen kwamen ze op het idee voor een vrouwenblad en gingen meteen aan de slag. In 1972 was het zover en lanceerden ze het (radicaal) feministische maandblad Opzij. Het doel was informatie te verschaffen over de (inter)nationale vrouwenbewegingen en bewustwording te creëren over de positie van de vrouw.

In het begin was Opzij gericht op een hele specifieke groep, namelijk: de voortrekkers. Dat waren vrouwen die zich al een langere tijd met het feminisme bezighielden. Dit veranderde later. Daarover vertelden Hora Adema en d’Ancona dan ook het volgende:

“…de voortrekkers. We hoopten dat die de dingen die ze in Opzij lazen in het dagelijks leven zouden gebruiken, waardoor ook andere vrouwen er indirect mee in de aanraking kwamen. Nu is Opzij de laatste jaren wel veranderd: we richten ons nu op een veel grotere groep dan in 1972. Dat zie je bijvoorbeeld aan de artikelen in het blad.” Trouw, 1977

Waar in het begin vooral essays en beschouwingen in Opzij stonden, kwam er later steeds meer ruimte voor een meer journalistieke insteek met persoonlijke interviews, reportages en levensverhalen van vrouwen. Het feministische blad behandelde onderwerpen als arbeidstijdverkorting, sociale zekerheid, individualisering voor de belasting, seksuele zelfstandigheid, ongewenste intimiteiten, geweld tegen vrouwen en kinderen: vrijwel alles kwam aan bod.

In 1986 nam Wim Hora Adema afscheid van Opzij. Anno 2022 viert het blad haar vijftigste bestaan.

Kinderboeken-expert

Naast al het schrijven voor de krant en over emancipatie, had Wim zich ook ontwikkeld tot een expert op het gebied van kinderliteratuur. Voor de jongerenpagina van Het Parool had ze al veel kinderboekenrecensies geschreven. Maar ze schreef en stelde ook zelf kinder- en jeugdboeken samen. Bekende voorbeelden zijn de meisjesroman Het hangt aan de muur en het tikt (1953) en Meisjes blijven meisjes blijven meisjes: voor ‘groot’moeders en ‘klein’dochters (1967).

Uitdoven

Het leven van de journaliste bestond uit schrijven, anderen helpen in hun carrière en al schrijvend opkomen voor vrouwenrechten. Pas op haar 82e legde ze haar pen neer. Volgens medeoprichtster van Opzij en vriendin Hedy d’Ancona was haar belangrijkste motto:

“Ik werk, dus ik besta.” Opzij, 1999

Na een bewogen leven kreeg Wim op 83-jarige leeftijd te horen dat ze kanker had. Ze wilde zich niet laten behandelen en “als een kaarsje doofde ze uit”, aldus d’Ancona. Op 10 december 1998 overleed Wim Hora Adema. In besloten kring werd afscheid van haar genomen.

Tweede deel in een serie over vrouwelijke journalisten in Nederland. Eerder gepubliceerd: Henriëtte van der Mey. De komende weken volgen nog artikelen over Wil Merkies en Jeanne Roos.

Bronnen ▼