Adelaar schip ‘Graf Spee’ toch maar niet omgesmolten tot vredesduif

De Uruguayaanse president Luis Lacalle Pou maakte recent bekend een bronzen adelaarsbeeld dat ooit op een oorlogsschip van nazi-Duitsland stond om te willen smelten tot vredesduif. Na kritiek van enkele politieke partijen en culturele instellingen ziet de president hier nu echter van af.

Het plan werd een week geleden gepresenteerd door de president die meende dat het een goed plan was om een “symbool van haat, oorlog en wreedheid” om te laten vormen tot een “symbool van vrede en eenheid”. Het nieuwe kunstwerk moest gemaakt worden door de beroemde kunstenaar Pablo Atchugarry. Die heeft nu echter te horen gekregen dat de opdracht toch niet doorgaat. De vredesduif komt er niet.

Het bijna twee meter lange beeld van de adelaar sierde tijdens de Tweede Wereldoorlog de achtersteven van de Admiral Graf Spee, de trots van de Duitse Kriegsmarine. Aan het begin van de oorlog vernietigde dit Duitse slagschip verschillende koopvaardijschepen, maar eind 1939 slaagden geallieerde kruisers er tijdens de Zeeslag bij de Río de la Plata in het schip grote schade toe te brengen. De Graf Spee zocht hierna noodgedwongen de neutrale haven van Montevideo op. Vanwege enkele internationale verdragen mocht het schip echter niet lang in de Uruguayaanse hoofdstad blijven. Na enkele dagen verliet de nog altijd zwaar gehavende Graf Spee daarom op 17 december de haven alweer. Iets voor de kust bracht de bemanning het schip hierna met behulp van explosieven tot zinken.

Berging

Het wrak van de Graf Spee bleef gedeeltelijk boven water. In 2004 werd een eerste poging gedaan het historische schip te bergen. Slechte weersomstandigheden maakten het werk echter onmogelijk. Twee jaar later slaagde men erin de bronzen adelaar, die de achtersteven van het schip sierde, naar het vasteland te brengen.

In Uruguay is hierna veel te doen geweest over dit oorlogsrelict. In 2019 bepaalde een rechter nog dat de 350 kilo wegende adelaar verkocht moest worden en dat de opbrengst vervolgens verdeeld zou worden tussen de staat en de bergingsmaatschappij die het beeld boven water haalde. De Uruguyaanse overheid was hier echter fel tegen uit angst dat de adelaar in handen zou vallen van neonazi’s. Ook het Simon Wiesenthal Center en de Duitse staat tekenden bezwaar aan en uiteindelijk bepaalde een hogere rechter dat het beeld toch niet verkocht hoefde te worden en eigendom bleef van de staat.

Een signaal

Enkele dagen geleden maakte president Lacalle Pou wereldkundig dat de veelbesproken adelaar omgesmolten zou worden. Tijdens een persconferentie legde hij uit waarom hij dat een goed idee vond:

“In tijden van verdeeldheid, geweld en oorlog in de wereld kan dit een signaal van ons land zijn. We zijn een samenleving van vrede en eenheid en we brengen dat ook in de praktijk.”

Dit plan kwam de president op felle kritieke te staan, ook vanuit de regeringscoalitie in Uruguay. Critici gaven aan het geen goed idee te vinden het historisch waardevol object te vernietigen. Een lid van Lacalle Pou’s eigen partij verwoordde zijn bezwaren als volgt:

“Het Colosseum is ook niet gesloopt omdat daar christenen zijn vermoord.”

Ook werd een petitie opgestart waarin werd opgeroepen het beeld in een museum te bewaren en van context te voorzien. Door alle kritiek heeft de president nu besloten op zijn schreden terug te keren. Wat er met de adelaar gaat gebeuren is nog niet bekend.

Boek: The hunt for the German Battleship Graf Spee