Je blazoen oppoetsen – Herkomst en betekenis

De spreuken ‘je blazoen oppoetsen’, ‘het blazoen schoonhouden’ of het ‘blazoen bevlekken’ – er zit variatie in het gebruik – kennen veel mensen wel. Het gaat hier om iemands reputatie. Wie zijn blazoen oppoetst doet iets wat goed is voor zijn of haar reputatie. Wie het blazoen van zichzelf of een ander bevlekt, blameert zich en schaadt daarmee zijn eigen goede naam of die van een grotere groep. Waar komt deze fraaie uitdrukking vandaan?

Schilden uit de middeleeuwen

De term ‘blazoen’ is afkomstig uit het Frans, van het woord blason, dat omstreeks 1250 in gebruik was als woord voor schild, wapenschild of banier. Het woord stamt dus uit de heraldiek. In het Nederlands is blazoen bekend sinds de middeleeuwen, in elk geval sinds 1400. Uit die tijd is een zinsnede overgeleverd die als volgt luidt:

“Die … drouch een blasoen” [die droeg een wapenschild]

Het blazoen oppoetsen of bevlekken

Ridders of mensen van adel die hun blazoen oppoetsten, waren trots op hun (wapen)schild en kregen hierdoor ook een goede naam. Het blazoen oppoetsen hield niet direct in dat je het schild schoonhield, maar er mooie versieringen op maakte, zoals het familiewapen of andere versieringen.

Ook de rederijkers deden dit en voorzagen hun wapenschild van indrukwekkende spreuken. Zij poetsen dus hun blazoen op. Het blazoen oppoetsen betekent dan ook iets goeds voor je eigen reputatie doen, terwijl het blazoen bevlekken juist een blamage was: je maakte jezelf te schande.

Ridders die op hun trompetten bliezen

Er is nog een ander verklaring in omloop uit 1925. De Belgisch hoogleraar Jozef Vercoullie beweerde in zijn toen gepubliceerde Beknopt etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal dat het begrip blazoen inderdaad uit het Frans komt en wapenschild of schild betekent. Maar ook dat blazoen zinspeelt op ridders, die tijdens ridderfeesten op trompetten bliezen om bijvoorbeeld een steekspel of andere activiteit aan te kondigen. Blazoen zou hierbij duiden op ‘blazen’, dus op trompetgeschal. Moderne taalkundigen laten deze wat vergezochte verklaring echter weg.

Boek: C. Pama – Heraldiek en genealogie

Bronnen ▼