De kool en de geit sparen

Als je ‘de kool en de geit spaart’, ben je bezig met conflictbeheersing. Je doet wat water bij de wijn, je gaat niet helemaal op je strepen staan en zoekt zo naar een compromis. Zo kom je een of meerdere partijen tegemoet en voorkom je een escalatie. Maar waar komt het gezegde ‘de kool en de geit sparen’ precies vandaan?

Volgens het Groot Uitdrukkingenboek van Van Dale uit 2006, is het gezegde ‘de kool en de geit sparen’ afkomstig van een raadseltje uit Frankrijk. Daar staat de uitdrukking bekend onder de woorden ‘ménager la chèvre et le chou‘ of ook wel ‘sauver la chèvre et le chou‘. Het raadseltje is vrij algemeen bekend en gaat als volgt. Een schipper moet een wolf, een geit en een kool naar de overkant van een rivier brengen. Hij mag in de boot maar één dier of voorwerp tegelijk meenemen. Daarbij moet de twee dieren en de kool heelhuids cq. ongeschonden de rivier overkomen. Dat betekent dat de geit niet de kans mag krijgen om de kool op te eten. En de schipper moet voorkomen dat de wolf de geit aanvalt. Hoe vaak moet de man de rivier oversteken om de kool en de geit te sparen? Het antwoord op het raadseltje is dat de bootsman zeven keer van de ene naar de andere kant moet varen:

1. eerst de geit overzetten
2. leeg terugvaren
3. de kool overzetten
4. de geit mee terugnemen
5. de wolf overzetten
6. leeg terugvaren
7. de geit weer ophalen

In het Gronings dialect circuleert ook een aardig gezegde, dat als spreekwoordelijk synoniem beschouwd kan worden van ‘de kool en de geit sparen’: ‘poesten en meel ien mond holden’ (‘hijgen en de meel in de mond houden’).

Meer Historische uitdrukkingen
Boek: De mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders