De pijp uit gaan (herkomst van de uitdrukking)

De uitdrukking ‘de pijp uit gaan’ houdt in dat iemand sterft. Dit gezegde heeft – anders dan je misschien zou vermoeden – niets te maken met roken of pijproken. Maar hoe zit het dan wel met de uitdrukking ‘de pijp uit gaan’?

Het begrip ‘pijp’ kan natuurlijk verschillende dingen betekenen. Denk aan een pijp om te roken, een schoorsteenpijp, de buurt De Pijp in Amsterdam of een crematoriumpijp. Hierdoor is er heel wat gespeculeerd over de herkomst van ‘de pijp uit gaan’. Zou het de rook kunnen zijn die na een crematie uit de schoorsteen van het crematorium komt? Of is het zo dat wanneer iemand in Amsterdam De Pijp verlaat, als het ware sterft omdat hij een bruisende buurt verlaat en daarmee een saai leven begint? Of gaat (bij) iemand de pijp uit, omdat hij te veel heeft lopen roken? Al deze verklaringen zijn niet correct. Maar hoe zit het dan wel?

De pijp uit gaan & konijnenholen

‘De pijp uit gaan’ is vermoedelijk afkomstig uit de konijnen- en dassenjacht of de eendenjacht. Jagers noemden de verbindende gangen tussen konijnenholen ook wel pijpen. Als een konijn tijdens het jachtseizoen de pijp uit ging, had het beest natuurlijk een grote kans om doodgeschoten te worden. Het konijn ging dan de pijp uit, de jager bracht het konijn om zeep en het konijn was de sjaak, pisang, of beter gezegd nog: de haas…

De pijp uit gaan & de eendenjacht

‘De pijp uit gaan’ kan ook te maken hebben met de eendenjacht. Eendenjagers (ook wel kooikers), lieten honden wilde eenden opjagen en ze vangen in lange sloten met schotten en aan het eind een net. Deze sloten werden wel vangpijpen genoemd. Als de wilde vogels in de vangpijp zaten, had de kooiker zijn buit bij elkaar. Een probleem met deze verklaring is echter dat de vogels de pijp ingingen en niet uitgingen.

Meer uitdrukkingen met ‘pijp’

Er bestaan nog meer uitdrukkingen met het woord pijp of pijpen. Een mooi voorbeeld is ‘naar iemands pijpen dansen‘. Dit betekent dat je alles doet wat een ander wil. Een andere uitdrukking met ‘pijp’ is ‘de pijp aan Maarten geven’. Dit betekent ongeveer hetzelfde als ‘de pijp uit gaan’, namelijk sterven, het opgeven, het bijltje erbij neergooien.

Boek: Boeken over taalgeschiedenis
Lees ook: Naar de gallemiezen gaan
Meer historische uitdrukkingen en gezegden

Bronnen ▼