Gaius Aurelius Valerius Diocletianus (± 236-316 na Chr.) is van 284 tot 305 na Christus keizer van het Romeinse Rijk. Diocletianus voert een aantal ingrijpende hervormingen door die grote gevolgen zullen hebben voor de ontwikkeling van het Romeinse Rijk.
Romeinse Rijk in de problemen
Op het moment dat Diocletianus aan de macht komt is het Romeinse Rijk al in grote problemen geraakt. De economie kwijnt langzaam weg en de barbaarse volkeren vallen met grote regelmaat Romeinse gebieden binnen. De belangrijkste taak voor Diocletianus is dan ook om het Romeinse Rijk er weer bovenop te helpen. Dit probeert hij door een aantal ingrijpende hervormingen door te voeren.
Hervormingen
Op verschillende gebieden probeert Diocletianus het Rijk te hervormen. Hij begint op bestuurlijk niveau door zowel de ambtenarij uit te breiden zodat er effectiever belasting geïnd kan worden en de provincies te herindelen. Ook sticht hij enkele nieuwe bestuurscentra om het Rijk beter te kunnen besturen in onder meer Mediolanum en Trier.
Ook op rijksniveau pakt Diocletianus het bestuursapparaat aan: hij stelt een co-Augustus (co-keizer) aan in de persoon van Maximianus en een Caesar (opvolger) voor elk van de twee keizers. De twee keizers en Caesars besturen elk een kwart van het Romeinse Rijk. Door deze verdeling kan het Rijk effectiever verdedigd en bestuurd worden. Onder Diocletianus verliest Rome haar belangrijke rol als politiek centrum en regeren de vier Romeinse heersers vanuit hun eigen hoofdsteden. Het nieuwe bestuursysteem van Diocletianus heet de Tetrarchie.
Op economisch gebied probeert Diocletianus middels een edict uit 301 de prijzen van diverse goederen te controleren en zo de economie draaiende te houden. Ondanks dat de economische ingrepen op lange termijn niet succesvol blijken te zijn, geven ze het Rijk wel weer enige basiszekerheden terug.
Christenvervolgingen
Diocletianus maakt ook naam als fervent christenvervolger. Deze is zo hevig geweest dat de Oosters-Orthodoxe kerk haar tegenwoordig nog steeds herdenkt. De keizer merkt de christenen aan als belangrijke oorzaak voor de achteruitgang van het Romeinse Rijk. Als onderdeel van zijn hervormingen om het Rijk nieuw leven in te blazen probeert hij dus de christenen compleet uit te roeien.
Abdicatie
In 305 na Chr. doet Diocletianus afstand van de troon, en eist dit ook van zijn co-Augustus Maximianus. Deze stap is bijzonder opmerkelijk aangezien Diocletianus de enige Romeinse keizer is die vrijwillig afstand heeft gedaan van de troon. De twee Caesars nemen de opengevallen posities over en wijzen op hun beurt elk weer een Caesar aan. Diocletianus trekt zich terug in zijn gigantische paleis in Spalatum, het hedendaagse Split, en leeft daar nog enkele jaren in politieke afzondering.
- Curia (Romeinse Senaat)
- Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk
