Gloria in excelsis Deo – Wat betekent dat eigenlijk?

‘Gloria in excelsis Deo’ is een Latijnse uitdrukking die letterlijk betekent: ‘Ere zij God in den hoge’. Deze woorden vormen het begin van een historische Latijnse lofzang die in het christendom vooral met Kerst wordt geassocieerd. De tekst komt ook in veel andere kerstliederen voor.

De tekst is ontleend aan het Evangelie van Lucas (2:13-14), waar te lezen is hoe engelen na de geboorte van Jezus zingen. Kort hiervoor heeft volgens het verhaal een van de engelen een groep herders in het veld bezocht en bekendgemaakt dat in de stad van David (Bethlehem) de messias is geboren.

En plotseling voegde zich bij de engel een groot hemels leger dat God prees met de woorden: ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft.’

Liederen

Het ‘Gloria in excelsis Deo’ komt terug in verschillende bekende liederen, die zeker in de kersttijd veelvuldig ten gehore gebracht worden. Een enigszins willekeurig overzichtje, waarin in ieder geval de belangrijkste versies voorbij komen:

• Katholieke mis
• Eer zij God in onze dagen
• Gloria in excelsis Deo (Bach)
• Gloria in excelsis Deo (Händel)
• Gloria in excelsis Deo (Andrea Bocelli)

Katholieke mis

Het ‘Gloria’ maakt deel uit van de katholieke liturgie. Het is het tweede gezang van het zogeheten ordinarium, een collectie vaste gezangen die op vaste momenten terugkeren in de mis en een vaste tekst hebben. Beluister een opvoering van het lied:

Latijnse tekst	Nederlandse vertaling
Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis.	Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft.
Laudamus Te. Benedicimus Te. Adoramus Te. Glorificamus Te.	Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U. Wij verheerlijken U en zeggen U
Gratias agimus Tibi propter magnam gloriam tuam.	dank voor uw grote heerlijkheid.
Domine Deus Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.	Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader;
Domine Fili unigenite, Iesu Christe.	Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus;
Domine Deus Agnus Dei, Filius Patris.	Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader;
Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.	Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons;
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.	Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed;
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.	Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons.
Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus altissimus, Iesu Christe.	Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.	Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen.

Eer zij God in onze dagen

Ook in het lied ‘Eer zij God in onze dagen’ komt de tekst ‘Gloria in excelsis Deo’ voor. Het is misschien wel het bekendste kerstlied in ons taalgebied. De oorspronkelijke Franse versie van dit lied dateert al uit de achttiende eeuw en heeft als titel Les Anges dans nos campagnes. De Nederlandse theoloog en schrijver Willem Barnard maakte in 1973 een Nederlandse bewerking die onder nummer 134 een plek kreeg in het Liedboek voor de Kerken.

Gloria in excelsis Deo – Bach

Ook zeer bekend is de cantate ‘Gloria in excelsis Deo’ (BWV 191) van Johann Sebastian Bach. De wereldberoemde componist schreef dit werk rond in 1740 voor August III van Polen, voor een uitvoering in een kerstdienst. Het is de enige bewaard gebleven kerkcantate van Bach die in het Latijn is geschreven. De tekst is gebaseerd op het ‘Gloria in Excelsis Deo’ uit de katholieke traditie.

Gloria in excelsis Deo – Händel

Het ‘Gloria in excelsis Deo’ van Georg Friedrich Händel is een werk voor sopraan, viool en basso continuo dat waarschijnlijk werd gecomponeerd tussen 1703 en 1707. Het bijna zestien minuten durende stuk was lange tijd onbekend, tot het in 2001 werd herontdekt in de archieven van de Royal Academy of Music.

Gloria in excelsis Deo – Andrea Bocelli

Als afsluiter een versie van de bekende Italiaanse tenor Andrea Bocelli die zich hoorbaar heeft laten inspireren door het in ons taalgebied welbekende ‘Eer zij God in onze dagen’: