Hitler’s laatste wanhoopspoging

In de winter van 1944 gingen de geallieerden ervan uit dat het Derde Rijk verslagen was. Met een Duitse aanval hielden zij dan ook geen rekening. Toch was dat precies wat er in december 1944 gebeurde. Het Ardennenoffensief schokte de geallieerde legers en leidde tot de bloedigste gevechten in de Tweede Wereldoorlog aan het westfront.

Onder meer door de dramaserie over de inzet van de ‘101st Airborne Division’ (Band of Brothers) tijdens de Slag om Bastogne zijn de gebeurtenissen in december 1944 bij velen bekend. De Britse historicus Anthony Tucker-Jones belicht in zijn boek Hitlers Winter de aanval vanuit Duits perspectief. Hiermee wijkt hij af van de gangbare werken die de militaire operatie vaak louter vanuit de geallieerde kant bekijken en daarbij focussen op wat zich in Bastogne afspeelde. Deze slag was belangrijk, maar het was zeker niet de enige plaats waar in die decemberdagen hard werd gevochten. Alle strijdtonelen, waaronder ook Operatie Nordwind, een Duitse aanval in de Elzas, komen in Hitlers Winter aan bod. Tucker-Jones weet al deze ontwikkelingen in een vlot geschreven, uitgebreid verhaal te verwerken, zonder te veel in details te verzanden.

Hitler’s idee

Het idee van de aanval kwam van Adolf Hitler persoonlijk. Ondanks de geallieerde bombardementen draaide de Duitse industrie in 1944 nog dusdanig goed dat de Wehrmacht en Waffen-SS in staat waren honderdduizenden mannen te bewapenen. In plaats van het Oostfront te versterken, waar zijn generaals voor pleitten, wilde Hitler deze eenheden inzetten bij een offensief in het westen. Op die manier hoopte hij de haven van Antwerpen te heroveren en de geallieerde legers in tweeën te splijten. Die zouden daarna, naar zijn mening, wel gedwongen zijn met hem te onderhandelen over vrede.

Zijn generaals waren niet bepaald enthousiast over het initiatief. Generalfeldmarschall Gerd von Rundstedt verklaarde dat als ze de Maas zouden halen: “We God op onze blote knieën mogen danken”. Toen SS-Obergruppenführer Josef Dietrich tegenover Hitler aangaf dat zijn ‘6. SS-Panzerarmee’ niet klaar was voor een offensief, riposteerde Hitler:

“Jij bent ook nooit tevreden”.

Alvorens in het boek de gevechtsacties gedetailleerd te beschrijven, schetst Tucker-Jones de toestand van de Duitse strijdkrachten. Die was aan de vooravond van het Ardennenoffensief niet best. In 1944 waren er 75 infanteriedivisies vernietigd. Illustratief is dat van de 1.800 pantservoertuigen die in Normandië waren ingezet, er op 1 september 1944 maar 86 over waren. De auteur heeft aandacht voor alle facetten van het Duitse militaire apparaat. Hij gaat in op de sterke en zwakke punten van onder meer de troepenopbouw, pantservoertuigen, luchtmacht en parachutisten, waardoor de lezer hier een goed beeld van krijgt.

Voorbereiding

Ook de voorbereidingen van het offensief en de rol die diverse generaals daarin speelden, worden voor het voetlicht gebracht. Het duurt daardoor wel tot na pagina honderd, voordat over de daadwerkelijke aanval te lezen is. Deze ruime uiteenzetting stoort echter niet. Het is ook nodig om het vervolg van de militaire operatie goed te begrijpen. Het past wellicht ook wel bij de voorbereiding van het Ardennenoffensief, die ook behoorlijk lang duurde.

Aanvankelijk boekten de Duitsers verschillende successen. Twee regimenten van de ‘106th Infantry Division’ werden in de Schnee-Eiffelregio vernietigd, 8000 Amerikanen brachten de rest van de oorlog door in krijgsgevangenschap. Meerdere steden, waaronder het belangrijke verkeersknooppunt Sankt Vith werden veroverd.

Daarbij hadden de Duitsers baat bij de dichte bewolking, waardoor de geallieerde luchtmacht aanvankelijk niet kon worden ingezet. Toen het weer rond kerst echter opklaarde, kregen de Wehrmacht- en SS-troepen het zwaar te verduren van Amerikaanse en Britse jachtbommenwerpers. Toen vroegen zij zich ook af waar hun Luftwaffe was. Het Ardennenoffensief veroorzaakte ook een van de laatste Duitse luchtmachtoperaties tijdens de Tweede Wereldoorlog. De operatie Bodenplatte op 1 januari 1945. Tucker-Jones beschrijft deze actie in detail, wat een goede aanvulling is van het boek.

Een andere interessante episode die voor het voetlicht komt, draait om de wederwaardigheden van de ‘150. Brigade’ van Otto Skorzeny. Deze Engels sprekende Duitsers in Amerikaanse uniformen moesten de linies doorkruisen om verkenningen uit te voeren en een of enkele bruggen over de Maas tussen Namen en Luik te veroveren. Velen van hen werden gearresteerd of gedood en de bruggen die zij als doel hadden kregen ze niet in het vizier. Zij slaagden er wel in veel verwarring en consternatie te veroorzaken in het Amerikaanse kamp. Om de indringers te ontdekken stelden de wachtposten aan militairen vragen die alleen echte Amerikanen konden beantwoorden. Dit leidde er onder meer toe dat brigadier General Bruce Clarke werd gearresteerd door zijn eigen troepen, toen hij het antwoord niet wist op een vraag over het honkbalteam de Chicago Cups. Het zorgt voor een humoristisch intermezzo in een boek dat voor de rest gevuld is met verhalen over bloedige gevechten.

Het verhaal wordt ondersteund met diverse kaarten en appendices. Deze zijn verhelderend, hoewel de begeleidende teksten niet zijn vertaald, waardoor de Engelse termen worden gebruikt.

Tucker-Jones komt niet echt met baanbrekende inzichten, dat is ook lastig over een onderwerp als dit waarover al vele boeken zijn verschenen. Vermeldenswaard is wel dat hij bij de analyse van het uiteindelijke mislukken van het Ardennenoffensief (in vergelijking met andere historici) minder waarde toekent aan het Russische ‘Vistula-Oder’ offensief in januari 1945.

Hitlers Winter geeft een compleet overzicht van de gebeurtenissen in de Ardennen in 1944-45 en de voorbereidingen die daaraan vooraf gingen. Dat hij de operatie vanuit de Duitse kant belicht, levert een interessante kijk op een bekend verhaal op. Mede hierdoor en de fijne schrijfstijl is het boek zeker een aanvulling voor de bestaande literatuur over dit onderwerp.

~ Wesley Dankers
Eerder gepubliceerd op www.tracesofwar.nl

Boek: Hitlers winter – Anthony Tucker-Jones

Bekijk dit boek bij: