Keurvorsten in het Heilige Roomse Rijk

Een keurvorst is een term die je veel tegenkomt in geschiedenisboeken, met name als het over de Late Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd gaat. Wat was een keurvorst precies?

Een keurvorst (in het Duits Kurfürst of Churfürst genoemd, in het Latijn princeps elector imperii of elector) was een van de zeven rijksvorsten die, vanaf 1356, in het Heilige Roomse Rijk het recht verkregen hadden om de Heilige Roomse koningen, en later de Roomse keizers, te mogen kiezen. Letterlijk betekent het begrip: een vorst die keurt, een vorst die kiest.

Keurvorsten: vanaf circa 1340

De betrokkenheid van keurvorsten bij de keuze voor een nieuwe Rooms-Duitse koning, komen we in de bronnen voor het eerst tegen in 1340, in de Codex Balduineus. In dit document wordt verhaald van een keurvorstencollege dat een Luxemburgse hertog tot koning verhief.

Het ambt van keurvorst kreeg in 1356 een legitiem-juridische grondslag binnen het Heilige Roomse Rijk. In dat jaar vaardigde keizer Karel IV de zogenoemde Gouden Bul uit, bedoeld om de keuze van de Duitse koning of (later) de Duitse keizer in goede banen te leiden. De bul was bedoeld om de voortwoekerende strijd tussen de Welfen en de Staufen te stoppen. De bul bepaalde dat de keuze voor een nieuwe Duitse koning voortaan het recht zou zijn van zeven keurvorsten, van wie drie geestelijke en vier wereldlijke vorsten. De zeven keurvorsten die een koning of keizer van het Heilige Roomse Rijk mochten kiezen waren: de aartsbisschoppen van Trier, Keulen en Mainz; de paltsgraaf van Rijnland; de hertog van Saksen-Wittenberg; de koning van Bohemen en de markgraaf van Brandenburg.

In de zeventiende en achttiende kwamen er, naast de genoemde zeven, meer keurvorsten bij. Onder wie de hertog van Beieren in 1623 en de hertog van Braunschweig-Lüneburg (het huidige Hannover) in 1692.

De Gouden Bul bleef in werking tot 1806, toen er een einde kwam aan het Heilige Roomse Rijk.

Boek: Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen – Rob Meens
Lees ook: De Gouden Bul van 1356
Meer over de Middeleeuwen

Bronnen ▼